Tangeta umjesto trougla

Autor/ica 👤Claus Leggewie 6.1.2022. u 11:10

Povezani članci

Foto: DPA

„Vajmarski trougao“ ne funkcioniše. Građanska participacija može ponovo oživjeti njemačko – francusko – poljsku kooperaciju.

Preveo i uredio: Ešref Zaimbegović

Hajde da opet budemo prijatelji!

Evropa i Evropska unija raspadaju se upravo u neformalnim djelimičnim alijansama. One su pritom pokretane od vrlo različitih, ponekad suprotnih ideja i kreću se različitim brzinama. Tu su štedljivci “Frugal Four”, jedna nordijsko – habsburška alijansa protiv „Pakta stabilizacije i rasta“, koje oni optužuju za ulazak u „dužničku uniju“. Onda postoji „Visegrad Four“ koja teži sasvim drugoj, narodnjačko – nacionalističkoj i kršćansko –zapadnjačkoj EU, rado se poslužuje novcima iz Brisela, a onda pravi zidove protiv – prije svega muslimanskih –migranata. Konačno, tu je dugovima opterećeni „Club Med“, koji nosi cijeli teret migracije preko Sredozemnog mora i sa pravom se osjećaju diskriminisani i otpisani. Vektor centrifugalnih snaga je navodna nadmoć Njemačke i Francuske koja se u Hagu i Rimu posmatra kritički isto kao i u Budimpešti i Varšavi.

„Vajmarski trougao“ pripada samo udaljeno ovim klubovima i mogao bi biti poznat samo ljubiteljima. Konstruisana prije tačno 30 godina od ministara vanjskih poslova Francuske, Njemačke i Poljske ova triangulacija vezala je za sebe velika nadanja. Udružena Evropa trebala je na tri stupa imati solidniji temelj nego na njemačko – francuskoj osovini. Više puta je proteklog stoljeća na visokorangiranim sastancima dogovaran zajednički postupak kako unutar EU tako i prema vani.

Tako je bilo sve dok poljski premijer Lech Kaczynski nije zapitao za konkretne rezultate – i nije htio utvrditi nikakve. To je bilo bez sumnje pretjerano i određeno antipatijom protiv svega što dolazi iz Berlina. I to je postalo uvertira za kasniji izlazak poljske desničarske vlade – u savezu sa režimom Viktora Orbana – iz liberalnog svjetskog poretka i vodilo je do skoro neprimjetne sahrane ovog, sada nepoželjnog, kluba.

Udružena Evropa trebala je na tri stupa imati solidniji temelj nego na njemačko – francuskoj osovini.

Brandenburški zamak Genshagen postao je jedna vrsta simbola trougla. Često je tamo ostvarivan značajan intelektualni rad za ispunjenje vizije trougla. Još uvijek se tamo susreću dobronamjerni, koji žele tom 30 godina starom i umornom djetetu udahnuti novi život – međutim često ostaju i bespomoćni. U Varšavi se pod demokratijom i evropskim integracijama trenutno podrazumijeva nešto sasvim drugo nego u Parizu i Berlinu. Isto tako između Njemačke i Francuske javlja se više razlike nego što se dugo prijateljstvo pretvara u konkretne projekte po pitanjima ekološke i klimatske politike, migracija i evropske sigurnosti.

Ova tri politička polja, ipak, određuju evropsku agendu danas više nego ikada. Klimatske promjene dobile su još na ubrzanju i ne traže samo ubrzani izlazak iz uglja nego zahtijevaju koordiniranu evropsku ekološku, klimatsku i politiku održivosti koja i geopolitički dobija na težini. Pitanje migracije napravilo je od 2015. duboki razdor u EU. Međutim predstoje – upravo u vezi sa klimatskom krizom – još veći izazovi na koje ne možete reagovati nacionalističkim izdvajanjem. Debakl u Afganistanu ukazao je na nedostatak evropskog sigurnosnog koncepta. Njegovo nepostojanje biće još vidljivije kada se SAD povuku iz Evrope kao što je predsjednik Joe Biden veoma jasno najavio. Međutim, na najnovijem susretu ministara odbrane EU vojna kooperacija nije bila prepoznatljiva ni u najavi.

U Varšavi se pod demokratijom i evropskim integracijama trenutno podrazumijeva nešto sasvim drugo nego u Parizu i Berlinu.

Ovim trima agendama se u zemljama Vajmarskog trougla upravlja kao sa nacionalno-državnim poslovima i čuvane su kao znak nacionalnog suvereniteta. Međutim, odavno je jasno da one nikada neće biti detaljno obrađene u 27 pojedinačnih aktivnosti. U Poljskoj dolaze uz to velika kršenja vladavine prava koja se jednostavno ne mogu prihvatiti u Parizu, Briselu i Berlinu. Retorika Vajmarskog trougla zvuči prazno. Istovremeno bi format trebao biti razmišljen i obnovljen. Paradoksalno izgleda da bi baš klimatska politika EU bila najbolja poluga za to. Svjetonazorne razlike mogu se ovdje prevazići sa jednom dobrom mapom puta.

Patos Vajmarskog trougla je prošlost. Ali ipak jedan „Vajmar plus“ mogao bi imati budućnost. Prvo kao tangenta koja dodiruje na početku opisane centrifugalne sile i spaja modelirane fragmente. Nova vrijednost bila bi veoma obećavajuća: Francuska bi mogla aspekte kooperacije jug – jug donijeti i mimo Sredozemnog mora, Njemačka stvoriti most u nordijskim i baltičkim državama i Poljska podržati kooperaciju u pravcu Balkana, tog najzapostavljenijeg regiona Evrope. Spojnica bi mogla biti zajednička energetska i klimatska politika, koja ojačava pojedinačne jake strane i kompenzira slabosti.

Retorika vajmarskog trougla zvuči prazno. Ipak taj format treba biti premišljen i inoviran.

Za to je potrebno manje susreta na vrhu glomaznih vlada, a više građanske kooperacije. To je druga zamisliva inovacija za „Vajmar 2.0“. U Njemačkoj i u Francuskoj postoje eksperimenti sa savjetima građana – savjetodavnim gremijima koji nisu uspostavljeni naprimjer protiv predstavničke demokartije nego za njenu potporu kroz trajnu debatu o aktuelnim spornim pitanjima i kroz uspostavljanje prekograničnog političkog konsenzusa. U Francuskoj je zasjedala klimatska kovencija. Kod nas postoje razmišljanja o ulozi Njemačke u svijetu. Ideja konsultativne demokratije krči svoj put i postoji dovoljno analogije u poljskom građanskom društvu. Sljedeće mjesto sastanka mogao bi dakle biti Vajmar 2022 – sa trilateralnim savjetom građana.