Skandal u milijardama u Republici Moldaviji: opljačkana država, razbješnjeli narod

Izdvajamo

• „Situacija u Moldaviji nije nikada bila tako dramatična“, kaže rumunski politolog Dan Dungaciu, dobri poznavalac moldavskih odnosa. „Uz tešku ekonomsku krizu koja je prouzrokovana pljačkom milijardi dolazi kriza povjerenja dosada neviđenih razmjera.“

Povezani članci

• Sjećanje na žrtve holokausta u Izraelu i širom svijeta
• SAD i 13 država zabrinuti zbog izvještaja o porijeklu korona virusa
• Veliko nevreme na severu Grčke, ima mrtvih
• Pripreme Tadžikistanaca uz granicu s Avganistanom za ‘talibanski napad’
• U Grčkoj se održavaju ponovljeni parlamentarni izbori
• Zasedanje GS UN: Asanžova kritika Obame, pretnje Irana

DPA

Piše: Keno Verseck
Preveo i uredio: Ešref Zaimbegović

Krađa milijardi, mito u dvoznamenkastoj milionskoj visini, oligarsi koji su prisvojili državu i međusobno vode bespoštedne bitke – to zvuči skoro kao izmišljeno. U republici Moldaviji ovaj scenario je stvarnost. A još prije godinu dana ova mala bivša sovjetska republika važila je kao model istočnog partnerstva EU.

Sada je to novo krizno žarište na vanjskim granicama EU.

Sve je počelo prije godinu dana sa “pljačkom stoljeća” kako  to nazivaju u moldavskoj javnosti: kratko prije izbora krajem novembra 2014. transferirano je u roku od tri dana putem jednog neprozirnog modela učešća i kreditiranja iz tri moldavske banke ukupno 750 milina dolara preko letonskih banaka i računa off-shore firmi na nepoznatog primaoca, pretpostavlja se u Rusiju.

Kad su banke kratko nakon toga stavljene pod državni nadzor ustanovljeno je da nedostaje ukupno 1,3 milijarde dolara. To je astronomski visoka suma za jednu od najsiromašnijih zemalja Evrope – ona predstavlja oko jedne šestine moldavskog bruto socijalnog proizvoda iz 2014. godine.

Korumpirane stranke i organizovani kriminal

Do sada se moldavski vlastodržci – koalicija stranaka, koja vlada  pod imenom “Alijansa za evropske integracije” – nisu uopšte potrudili da pronađu izvršioce te milijardske krađe. Nikakvo čudo: politička elita i državni aparat ove zemlje sa tri i pol miliona stanovnika važe kao potpuno korumpirani.

Nekadašnji reformski političar Ion Sturza, koji je 1999. kratko bio na poziciji predsjednika vlade, opisuje u svojoj najnovijoj facebook pošti ovako odnose  u svojoj domovini: “Luksuzni život političkih vođa bazira se na korupciji, krađi i podvodu. Sve partije finansiraju se putem korupcije i čak organizovanim kriminalom. Svi ministri, poslanici i službenici su plaćeni od strane svojih političkih kumova.”

Protiv ovakvih odnosa i za razjašnjenje krađe milijardi već mjesecima demonstriraju nezadovoljni građani predvođeni civilnom alijansom „Građanski forum dostojanstva i istine“. Pod pritiskom najvećeg vala protesta od nezavisnosti zemlje u augustu 1991. konačno je, krajem prošle sedmice, uhapšen nekadašnji predsjednik vlade Vlad Filat koji je bio na vlasti od 2009. do 2013. godine i jedan je od najbogatijih ljudi u zemlji. Pretpostavlja se da je učestvovao u „pljački stoljeća“ i da je osim toga uzeo 60 milona evra mita.

Međutim, mnogi moldavski mediji pretpostavljaju da je Filatovo hapšenje samo “obračun među oligarsima pod maskom borbe protiv korupcije”. Razlog za to je da je bivši premijer uhapšen baš na osnovu samoprijave onoga čovjeka koji, prema istražnom izvještaju internacionalne audit firme Kroll od proljeća ove godine, važi kao jedan od organizatora milijardske pljačke. To je Ilan Shor, izraelsko-moldavski poduzetnik poznat po dubioznim poslovima. Na osnovu toga što se sam prijavio Shor neće biti optužen.

U stvari mnogo toga ukazuje da je Filat učestvovao u krađi stoljeća. Međutim, kao čovjek koji je vukao konce važi nekadašnji partijski prijatelj a današnji rival Filata, milijarder i oligarh Vlad Plahotniuc, poznat pod nadimkom “Lutkar”, za koga kažu da kontroliše velike dijelove moldavsko državnog i pravosudnog aparata.

“Kriza povjerenja dosada neviđenih razmjera”

Mnogi posmatrači u zemlji vjeruju da je Plahotniuc režirao hapšenje Filata da bi skrenuo pažnju sa sebe i da bi provocirao krizu vlade. To bi bilo produženje trajne političke krize: zemlja ove godine ima već treću vladu, izbori 2014. godine bili su zasjenjeni falsifikatima i mnogim  nepravilnostima. Reforma pravosuđa se uopšte ne pokreče.

Sada na startnim pozicijama stoje populističke i proruske partije, koji važe kao zatupnici interesa Putina u Moldaviji, da bi stvorile vladinu koaliciju koju je zamislio Plahotniuc. Kao i komunisti oni pripremaju zahtjev za glasanje o povjerenju vladi. Približavanja EU utvrđeno kao cilj u ugovoru o pridruživanju iz juna prošle godine, time se pomiče u daleku budućnost.

„Situacija u Moldaviji nije nikada bila tako dramatična“, kaže rumunski politolog Dan Dungaciu, dobri poznavalac moldavskih odnosa. „Uz tešku ekonomsku krizu koja je prouzrokovana pljačkom milijardi dolazi kriza povjerenja dosada neviđenih razmjera.“

“Građanski forum dostojanstva i istine” zahtjeva zbog toga radikalni politički zaokret u zemlji. Jedna “antikorupciona alijansa” od civilnih aktivista i neovisnih političara morala bi u prelaznom periodu izraditi rigorozan reformski program i poslije novih izbora nadzirati njegovo provođenje.

 “Ako se to ne dogodi”, upozorava odvjetnik Andrei Nastase, jedan od osnivača saveza, “onda Moldavija ostaje pokradena država u kome je cjelokupna politička klasa učestvovala u pljački.”

spigel.de