Simbolični udar bubnja

Povezani članci

• Afera oko dobacivanja u austrijskom parlamentu
  „Niste u Bosni!“
• Grčka će potonuti prije nego što se EU dogovori
• Veliki sukob Trumpovih pristalica i Antife na ulicama Washingtona
• Žižek: Bez uzbunjivača, zapad je izgubljen
• U avionskoj nesreći u Nepalu poginulo 18 osoba
• Corona kriza: Gospodarski mudraci očekuju pad konjukture od 6,5 posto

Daniel Cohn-Bendit 1968. na putu ka graničnom prelazu sa Francuskom, foto: DPA

Po predstavama njemačke parlamentarne koalicije od EU će nastati federalna evropska savezna država. To nije naišlo na oduševljenje.

Preveo i uredio: Ešref Zaimbegović

Nova njemačka vlada je 8. decembra započela svoj mandat. Nakon ere Merkel to je prekretnica za Njemačku, ali i za Evropsku uniju. U Briselu se očekuju novi impulsi iz najveće države članice.

Nova vlada okuplja tri partije koje su u svojim izbornim programima najmarkantnije kao cilj postavile dalji razvoj EU. Tako SPD želi „od EU napraviti najmoderniju demokratiju svijeta“ i stvoriti „suverenu Evropu u svijetu“. FDP se izjašnjava za „ustavnu konvenciju“ koja treba da stvori „osnovu za federalno i decentralizovano ustanovljenu Evropsku saveznu državu“. I zeleni su se izjasnili za „Federalnu evropsku republiku sa evropskim ustavom“ kao svoju „zvijezdu vodilju“.

Zbog toga je konzekventno da u kaolicionom ugovoru tri partije ne nedostaje ambicioznih formulacija o evropskoj politici. Najupadljivije je bez sumnje zahtijev da konferencija o budućnosti Evrope koja traje do maja 2022. treba „dovesti do konvencije koja je osnova ustava i voditi do daljeg razvoja EU u federalnu evropsku saveznu državu“. Nakon dugih godina u kojima se njemačka vlada u velikoj mjeri sklanjala sa puta evropskim vizijama ova jasna najava je osvježavajuća promjena. Prije svega među federalistima oduševljenje je bilo veliko.

Nasuprot tome druge reakcije ispale su skeptične. Konačno i posljednja velika koalicija 2018. je apsolutno prominentno govorila o „novom prodoru za Evropu“, čak ga postavila na početak koalicionog ugovora – i onda malo uradila, bar do istorijskog zaključka o korona fondu obnove u ljeto 2020. Može li se stvarno vjerovati da će „semafor koalicija“ uspjeti za četiri godine EU pretvoriti u saveznu državu? Poznato je da papir sve trpi.

Može li se stvarno vjerovati da će „semafor koalicija“ uspjeti za četiri godine EU pretvoriti u saveznu državu?

Ali, u svakom slučaju jake riječi u koalicionom ugovoru su simbolični zvuk bubnja koji se čuo i u drugim državama članicama EU. Mađarski premijer Viktor Orban odmah je u jednom eseju novoj njemačkoj vladi zakazao borbu; njegov poljski kolega Mateusz Morawiecki označio je federalnu Evropu kao opasan „birokratski centralizam“. Nasuprot tome bivši belgijski premijer i šef frakcije liberala u Evropskom parlamentu Guy Verhofstadt je pozdravio da Njemačka ponovo preuzima vodeću ulogu u Evropi. I u Francuskoj prema jednoj anketi 58 posto stanovništva smatra evropolitičku liniju njemačke koalicije za „dobru stvar“ – sa velikom saglasnošću u svim taborima izuzimajući ekstremnu desnicu.

Očekivanja od nove njemačke vlade su dakle velika. Čak iako od evropske savezne države tako brzo neće biti ništa, ona je ovom izjavom postavila mjerilo na kojem se mora mjeriti njena praktična evropska politika. Međutim, šta konkretno najavljuje koalicioni ugovor?

Nova njemačka vlada je ključnom riječi „savezna država“ postavila mjerilo na kome će se morati mjeriti njena praktična evropska politika.

U stvarima institucionalne reforme koalicija leži u potpunosti na federalističkom kursu: Između ostalog ona želi jači Evropski parlament, jedinstveno evropsko biračko pravo sa transnacionalnim listama i nosiocima listi kao i proširenje većinskog odlučivanja u Evropskom savjetu. Puno prostora zauzima osim toga odbrana pravne države – što bi mogao biti osnovni razlog za oštre reakcije iz Budimpešte i Varšave.

Planovi u gospodarskoj, fiskalnoj i socijalnoj politici zvuče manje ambiciozno ali i ovdje se koalicija pokazuje spremna za reforme i otvorena za produbljavanje. Nova postavka instrumenata za obnovu u budućim krizama kao nakon korone nije obećana ali nije ni izričito isključena. U stvarima slobode kretanja koalicija želi ponovo uspostaviti „integritet šengenskog prostora“ i pravila za izuzetke (koje omogućava privremeno ponovno uvođenje graničnih kontrola) „restriktivno“ koristiti. U politici azila treba biti „fer podjela“ kod primanja izbjeglica kao i “evropski organizovano spašavanje u Sredozemnom moru“.

Također i zajednička vanjska i sigurnosna politika igraju u koalicionom ugovoru veliku ulogu. Više puta se govori o „strategijskom suverenitetu EU“ – krilatica koju stalno koristi i francuski predsjednik Emmanuel Macron i koja koalicioni ugovor definiše kao „vlastitu sposobnost djelovanja u globalnom kontekstu“ kao i smanjenu ovisnost u područjima kao što su „snabdijevanje energijom, zdravstvo, uvoz sirovina i digitalna tehnologija“. Zbog toga vanjskopolitičke odluke u Savjetu trebaju se ubuduće donositi kvalifikovanom većinom, treba se ojačati evropska vanjskopolitička služba i visoki komesar funkcionisati kao „pravi ministar vanjskih poslova EU“ – šta god da ovo posljednje tačno znači.

Za koje namjere i koliko političkog kapitala ulaže njemačka vlada?

Ali kako je to u evropskoj politici: Većinu ovih ciljeva koalicija neće moći sama provesti nego samo kroz kompromis sa ostalim državama članicama. Ovo postavlja pitanje za koje namjere i koliko političkog kapitala je ona spremna uložiti. Odgovor na to može se pokazati tek u praksi i apsolutno je moguće da neće sve partije koalicije uvijek imati iste težišne tačke.

Upravo i zbog toga su značajne osobe koje će sljedećih godina preuzeti evropolitičke odgovornosti. Nije iznenađujuće da su u kabinetu sve koalicione partije osigurale relevantne resore: Dok SPD sa Olafom Scholzem kontroliše ured kancelara, ze evropsku koordinaciju nadležna ministarstva – vanjski poslovi i gospodarstvo – leže u rukama zelenih ministara Annalene Baerbock und Roberta Habecka. FDP je opet dobio za Christiana Lindnera, evropolitički također uticajno, ministarstvo finansija.

Interesantan za profil vlade je međutim i drugi red: Sa Jörgom Kukiesom kao evropolitičkim savjetnikom u uredu kancelara kao i državnim tajnicima za Evropu Carstenom Pillathom u ministarstvu finansija i Svenom Giegoldom u ministarstvu gospodarstva savezna vlada okuplja puno finansijsko-političke stručnosti. Državna tajnica u ministarstvu gospodarstva biće dosadašnja evropolitička govornica Zelenih Franziska Brantner. Nova državna tajnica za Evropu u ministarstvu vanjskih poslova, Anna Lührmann, dolazi iz područja podsticanja demokratije – znak za poziciju koju će pitanje vladavine prava igrati ubuduće u njemačkoj evropskoj politici.

Predsjedništvo Odbora za Evropu u Bundestagu pripada također Zelenima. Njega će preuzeti nekadašnji predsjednik frakcije Anton Hofreiter. I konačno prema koalicionom ugovoru trebaju Zeleni predložiti i sljedećeg njemačkog člana Komisije, u svakom slučaju „ukoliko Njemačka ne postavlja predsjednika Komisije“. Posljednje bi se moglo desiti ukoliko Ursula von der Leyen na evropskim izborima 2024. kao nosilac liste Evropske narodne partije osigura drugi mandat. Tome se nova njemačka vlada očigledno ne bi protivila.

Više evropolitičke debate – i u javnosti – ne mora nanijeti štetu.

Kako harmonično će koalicija raditi u sljedeće četiri godine mora se pokazati. Koalicija iz tri boje na nivou države do sada nikada nije bila u Njemačkoj; i kada je šef frakcije SPD Rolf Mützenich kratko prije početka mandata nove vlade izjavio da bi njemačka vanjska politika trebala biti „vođena posebno u uredu kancelara“ to Zeleni nisu baš najbolje prihvatili.

Ali više evropolitičke debate – i u javnosti – ne mora nanijeti štetu. Start nove vlade djeluje optimistično u pravcu da će Njemačka u evropskoj politici i politika Evrope u Njemačkoj sljedećih godina dobiti na prisutnosti.

Manuel Müller radi kao stariji istraživač na Institutu za evropsku politiku. On će 2022. pratiti program re:constitution – Exchange and Analysis on the Rule of Law and Democracy in Europe na Univerzitetu Helsinki. Müller vodi blog Evropski federalist.

ipg-journal.de