Nikola Samardžić: Izvedba „drugog“ Memoranduma

Povezani članci

• Bilježnica Robija K.: Šesta pička spašava maršala
• Čestitka za Dan pobjede nad fašizmom Ministarstvu odbrane Bosne i Hercegovine od Udruženja logoraša grada Mostara
• Kako je novi primitivizam postao retorički ukras za prenemaganje
• Čovjek za prijelomna vremena
• TERPSIHORA URUČENA BALETSKOM UMETNIKU IGORU PASTORU
• Opasni čudak

Memorandumski mit o ugroženosti srpske nacije u Hrvatskoj, Bosni i Crnoj Gori, i narikanje nad Kosovom kojim se želi upravljati tako da se ponište sve ljudske osobine i prava i Albanaca i Srba, efikasnije je suzio srpski etnički prostor od svih stradanja u dva svetska rata

Otkriće navodnog teksta „drugog“ Memoranduma beogradskih intelektualaca, stare i nove garde, nije postalo medijska senzacija. Teze nove nacionalne politike podudarne su sa zvaničnim stavovima Beograda. Najvažnije ideje se svode na zataškavanje uloge u agresiji, zločinima i pljački srpskog političkog, obaveštajnog i vojnog vrha; pritisak na BiH, Hrvatsku i Kosovo da odustanu od tužbi najavljenih pred međunarodnim sudovima; relativizacija uloge srpskog vrha u dezintegraciji Jugoslavije i počinjenim zločinima, tako da se njihova odgovornost svede na ravan odgovornosti liderstva ostalih postjugoslovenskih repubilika; destabilizacija vlada susednih država i izazivanje nemira; otcepljenje Republike Srpske; insistiranje na konstitutivnosti Srba u Hrvatskoj, Crnoj Gori i Kosovu; sprečavanje dalje regionalizacije Srbije i pritisci na Islamsku zajednicu u Sandžaku. Važan dokument nastao na načelima „drugog“ memoranduma bio je „Akcioni plan za sprovođenje Strategije očuvanja i jačanja odnosa matične države i dijaspore i matične države i Srba u regionu“. Pokrenut je kako bi narasle tenzije u Crnoj Gori (i eventualno pokrenulo otcepljenje njenih severnih opština?), uoči popisa stanovništva koji je podrazumevao izjašnjavanje u smislu nacionalne pripadnosti i kulturnog identiteta.

Pisci prvog memoranduma (1986) u javnosti su oglašavani poput svevidećih, nacionalnih veličina. Zato su i ljudska i materijalna ulaganja, u službi njihovih vizija, bila malo značajna. Vizionari, međutim, nisu bili u stanju da predvide da će svega tri godine nakon ispisivanja programa pasti Berlinski zid. Samo u toku jedne godine je u istočnoj Evropi izbrisana matrica poslednje vladajuće totalitarne i zločinačke ideologije, na koju su oni presađivali svoj hladnoratovski šovinizam, klerikalizam i kult jedne već očigledno poremećene ličnosti. Prvi memorandum je, umesto na tržišne reforme, pozivao na etatizaciju ekonomije, na planski sovjetski model razvoja. Samo tri godine nakon Memoranduma, bio je očigledan globalni trijumf liberalnih ekonomskih reformi, reganizma i tačerizma. Četiri godine nakon Memoranduma ujedinila se Nemačka, na osnovama svoje ekonomske i političke snage, i na moralnoj podlozi svog pokajanja. U istoj godini, zahvaljujući liberalizaciji tržišta i disciplinovanju jugoslovenske valute, suprotno ekonomskim i političkim nazorima Memoranduma, Srbija i Jugoslavija dostigle su vrhunac ekonomskog razvoja, koji verovatno nisu uspele ponoviti od davne 1939. Ekonomski optimizam toga vremena, koji se poistovećivao s reformama Ante Markovića, bio je, štaviše, značajniji od egzaktnih rezultata. Pet godina nakon Memoranduma raspao se Sovjetski Savez. Pala je kula svetilja neostaljinizma i memorandumskih Rankovićevaca. SAD su ostale jedina planetarna sila. Globalni odjeci masakra na Tjenanmenu i uporno siromaštvo primorali su Kinu da se otvori prema svetu. Šest godina nakon Memoranduma dovršen je projekat evropskog ujedinjenja. Etnička razgraničenja postala su još jedan anahronizam na prostoru oslobođenom unutrašnjih granica.

Zahvaljujući pre svega „prvom“ i „drugom“ Memorandumu i, naročito, ljudskim, materijalnim i moralnim žrtvama takvog mišljenja, evropsko ujedinjenje do danas nije postalo dovoljno uverljiv model rešenja ovdašnjih nacionalnih i teritorijalnih sporova. Etnički zahtevi postaju besmisleni ukidanjem administrativnih granica, vladavinom prava i politikom vrednosti, i nevažno je koje je nacije prestonica, naročito kad se vlast spušta na razinu gradova i lokalnih zajednica. Memorandumski mit o ugroženosti srpske nacije u Hrvatskoj, Bosni i Crnoj Gori, i narikanje nad Kosovom kojim se želi upravljati tako da se ponište sve ljudske osobine i prava i Albanaca i Srba, efikasnije je suzio srpski etnički prostor od svih stradanja u dva svetska rata. Dok mediji, nikad uspešnije u novijoj istoriji, ispiraju mozgove, dok se organizovano sprečava, iz paradržavnih institucija, povratak izbeglica u Hrvatsku i Bosnu, a sirotinja izvodi na Exit, Guču ili na barikade, taj mit je i dalje politički okvir zanemarivanje socijalne bede, kulturnog kolapsa i odlaganja reformi.

„Drugi“ memorandum svodi se na podrivanje suvereniteta Hrvatske, BiH, Crne Gore i Kosova. Ne dopušta srpskoj naciji da poštovanjem nacionalnog i kulturnog dostojanstva suseda s njima uspostavlja političku, ekonomsku i svaku drugu saradnju, do povratka na kulturu mešovitih brakova, u zajednici okupljenoj na evropskim vrednostima, i onima poteklim iz istorijskog pomirenja Francuske i Nemačke. Nisam u stanju da zamislim svet u narednih nekoliko godina. Ali se nadam da će se i zdravim, i bolesnim vizijama, pretpostavljati alternative političkih i ekonomskih sloboda koje su, u civilizovanom svetu, doprinele prevratu koji pisci Memoranduma nisu bili u stanju da predvide. Niti su danas u stanju da dosegnu inače banalno iskustvo svake naknadne pameti, koja bi imala i terapeutsko, etičko dejstvo. Taj etički imperativ ovoga puta je na Evropskoj uniji, da makar na pomoći Srbiji iskaže jedinstvo i delotvornost svoje spoljne i vrednosne politike. Ali je ta pomoć lišena smisla ukoliko izostanu konkretni pritisci, poput onih koji su doprineli hapšenju ratnih zločinaca, a morali bi dovesti i do otkrivanja mreža njihovih pomagača, naročito u institucijama. Pomoć Srbiji podrazumeva podršku slobodnim medijima, koji više ne postoje, i novoj demokratskoj opoziciji, koja više ne postoji. Zasad je izvesno jedino to da će garant sreće i uspeha svake pojedinačne bivše jugoslovenske nacije biti njena sposobnost da, u harmoniji sa svim svojim susedima, uživa prednosti zajedničkog jugoslovenskog prostora.