KAKO SU PISALI O SREBRENICI

Povezani članci

• Dvije Hrvatske
• Ladislav Babić: Maloljetno društvo (1)
• Ipak nije sve tako crno
• Može li nam knjiga spasiti život?
• Edin Husković: Borat Sagdiyev i ja
• Brionski plenum HDZ-a

Kvantitativna i kvalitativna analiza pisanja dnevnih novina o Srebrenici od prvog do desetog jula 2015. godine

 Piše: Srđan Puhalo, analiziraj.ba

Uvod

U Bosni i Hercegovini postoji mnogo tema koje Srbi, Hrvati i Bošnjaci opažaju, opisuju i doživljavaju na različite načine. Jedna od njih svakako je i sve ono što se 1995. godine dešavalo u Srebrenici. Za Bošnjake nema dileme, tamo se desio genocid. Srbi to nazivaju strašnim ili velikim zločinom i nikako preko svojih usta ne mogu “prevaliti” riječ genocid, dok za Hrvate možemo reći da su kontroverzni. Mostarski mediji zločin u Srebrenici nazivaju genocidom, ali kada se glasalo o Rezoluciji o Srebrenici u Predstavničkom domu Parlamentarne skupštine BiH, HDZ BiH je bio suzdržan[1].

Ove godine navršava se 20 godina od strašnog zločina/ genocida u Srebrenici i bilo je interesantno vidjeti kako je sve što se dešavalo u vezi s obilježavanjem godišnjice bilo propraćano u medijima, tj. u dnevnim novinama u Bosni i Hercegovini.

Metod

Monitoring pisanja osam najčitanijih dnevnih novina u Bosni i Hercegovini rađen je u periodu od prvog do desetog jula 2015. godine. Analizirane su dnevne novine: Glas Srpske, Nezavisne novine, Press RS, EuroBlic, Dnevni list,Večernji list, Dnevni avaz i Oslobođenje. Radili smo na uzorku od po četiri dnevne novine iz Republike Srpske i četiri dnevne novine iz Federacije BiH. I dok dnevne novine iz Republike Srpske u najvećem broju slučajeva čitaju Srbi iz tog entiteta, u Federaciji BiH imamo situaciju da Dnevni i Večernji list najviše čitaju Hrvati, dok Dnevni avaz iOslobođenje dominiraju među Bošnjacima. Ključna riječ za identifikaciju i analizu teksta bila je Srebrenica i analizirale su se sve stranice dnevnih novina od prve do posljednje. Imajući ovo u vidu, moramo naglasiti da su tekstovi koji ulaze u analizu različiti po svojom sadržaju, formi i veličini i da je svaki taj tekst imao jednaku vrijednost u kvantitativnoj analizi.

Važno je naglasiti da Nezavisne novine, Glas Srpske i Dnevni list izlaze kao dvobroj subotom i nedjeljom, dok ostale dnevne novine imaju izdanja svaki dan.

Rezultati

Grafikon 1.

Izdvojili smo 367 tekstova u kojima se barem jedanput nalazila riječ Srebrenica tokom desetodnevnog monitoringa dnevnih novina. Prateći ukupan broj tekstova, najviše – 124 teksta ili 33,7% – objavljeno je u Dnevnom avazu, dok je 96 tekstova ili 26,1% objavljeno u Oslobođenju. Svaka deseta objava (10,6%) o Srebrenici je u Dnevnom listu (39 tekstova), a slijedi Press RS sa 30 tekstova (8,1%). EuroBlic, koji je za 10 dana objavio 27 tekstova, nalazi se na petom mjestu (7,3%), a slijede Glas Srpske sa 19 (5,1%) i Nezavisne novine sa 18 tekstova (4,9%). Srebrenica se najmanje spominjala u Večernjem listu: 14 tekstova ili (3,8%).

S obzirom na entitet iz kojeg dolaze dnevne novine i sve kontroveze koje prate zločine/genocide u Srebrenici, sasvim je očekivano da se njihovo pisanje razlikuje ne samo po sadržaju i temama tekstova već i po broju objava. Od ukupnog broja tekstova, 74,2% je objavljeno u Federaciji BiH, a 25,8% u Republici Srpskoj.

Ako pogledamo tabelu 1, možemo da vidimo da se broj objava u kojima se spominje Srebrenica povećava s približavanjem datumu komemoracije u Potočarima.

Tabela 1.

Naslovi govore više od teksta

Sada ćemo ukratko analizirati na koji način su pojedine dnevne novine pisale o Srebrenici u tih deset dana, s akcentom na naslove i opštu poruku koju šalju kroz tekstove u svojim izdanjima.

Glas Srpske

Identifikovali smo 19 tekstova u kojima se spominjala Srebrenica u Glasu Srpske za deset dana monitoringa. Opšti utisak je da su se ove novine više bavile onim što se dešavalo danas nego onim što se desilo prije dvadeset godina. Akcenat je stavljen na britansku Rezoluciju o Srebrenici i dešavanja oko nje. To se najbolje vidi kroz naslove:“Britanci ispeglali tekst pred Rusijom?”, “Rusija i Kina rekle ‘ne’ britanskoj rezoluciji” ili “Rusko ‘ne’ jače od evropskog ‘da’”. Pored ovih, rađene su i teme: o srpskim žrtvama u i oko Srebrenice: “Preuzeta istraga protiv 41 osobe, niko nije odgovarao” ili “Incko: Uskoro ću posjetiti porodice srpskih žrtava”, zatim o odgovornosti Zapada: “Engleski pacijenti” i “Širak upozorio Klintona za Srebrenicu” te o pismu koje je 25 poslanika Parlamenta BiH uputilo Ujedinjenim nacijama: “Bošnjački poslanici slagali UN” i “Poslanici počinili krivično djelo”.

Nezavisne novine

Srebrenica je spomenuta u 18 tekstova u Nezavisnim novinama gdje imamo sličnu situaciju kao u Glasu Srpske, a to je davanje važnosti britanskoj Rezoluciji o Srebrenici, što se dobro vidi kroz sljedeće naslove: “Britanska rezolucija ublažena ruskim elementima”, “Kina traži konsenzus, Rusija prijeti vetom” ili “Rusko ‘njet’ oborilo britansku rezoluciju”. Nezavisne novine više su pažnje poklonile informacijama i porukama koje su tih dana stizale iz Vlade Srbije i ponašanju premijera Vučića u odnosu na sva dešavanja u vezi sa Srebrenicom: “Nikolić neće ići u Srebrenicu”, “Vučić pokazao hrabrost” ili “Nikolić ne dijeli Srbe”. Takođe, bio je jedan tekst u kojem se govorilo o Srpkinjama koje su silovane u proteklom ratu: “Našu nesreću niko ne priznaje”.

EuroBlic

EuroBlic takođe se nije mnogo bavio prošlošću i onim što se desilo u Srebrenici prije 20 godina, već je kroz 27 tekstova akcenat stavio na sadašnjost. Ove dnevne novine su u velikoj mjeri pratile dešavanja u Srbiji povodom Rezolucije o Srebrenici: “Putinov  veto srušio rezoluciju o Srebrenici” ili “Nije vreme za trijumfalizam, nema razloga za razočaranje”. Pored informacija koje su plasirali premijer Vučić: “Premijer: Britanci greše sa Srebrenicom i predsjednik Nikolić: “Nikolić se uzda u braću Ruse, pratili su i aktivnosti NVO sektora u Srbiji:“Opsada zbog Srebrenice”. Veliku pažnju posvetili su govoru predsjednika Republike Srpske Milorada Dodika na Kozari: “Ne postoji sila koja će referendum sprečiti” i “Donošenje rezolucije  vodi raspadu BiH”. Ove novine su napravile seriju reportaža o tome kako danas žive stanovnici Srebrenice i Bratunca: “Možemo da živimo zajedno”, Zločince i profitere na robiju” i “Neću stan, hoću frezu da dovezem vreću brašna”.

Press RS

Kad govorimo o medijima u Republici Srpskoj, možemo reći da je Press RS najviše pažnje posvetio dešavanjima u Srebrenici. Za ove dnevne novine možemo reći da su stale na branik srpstva u Republici Srpskoj, optužujući sve za zločin/genocid u Srebrenici prije 20 godina osim Srba. Prije svega, oni su pratili sve što se dešavalo oko priprema za komemoraciju u Srebrenici i to tekstovima koji su bili kratki i jasni. Najviše pažnje posvetili su ulozi tj. krivnji Zapada za ono što se desilo u Srebrenici: “Zapad odgovoran za događaje u Srebrenici” i “Stranci su režiseri falsifikovane Srebrenice!”. Takođe su obimno pisali o govoru Dodika na Kozari i reakcijama na taj govor, gdje su pozivali na srpsku slogu koja je veoma važna u ovom trenutku za Republiku Srpsku: “Svi Srbi neka se povuku!” i“Dok nam svijet pakuje rezoluciju, Dodik i Bosić ratuju međusobno!”. Kao treća tema nametnuto je sve ono što se dešavalo u Ujedinjenim nacijama povodom britanske rezolucije o Srebrenici: “Englezi i Rusi prisvom, Kina tražila odgađanje!”, “Pritisak na Srpsku jedini siguran ishod!” i “Rusi se vratili na Balkan, uskoro stižu i Kinezi!”.

Dnevni list

Dnevni list je imao 39 objava o Srebrenici za 10 dana našeg praćenje medija. Za njih je karakteristično da su u velikoj mjeri pratili dešavanja u vezi sa glasanjem o Rezoluciji o Srebrenici u UN-u: “Ići će se na usaglašavanje teksta britanske i ruske rezolucije?”, “U Beogradu uzbuna“ i “Rasprava o Srebrenici trajala satima, Srbija pisala engleskoj kraljici”. S posebnom pažnjom praćene su izjave zvaničnika Srbije: “Srbiji nije prihvatljiva ni četvrta verzija britanskog nacrta rezolucije o Srebrenici“ i “Umjesto pomirenja, britanska rezolucija o Srebrenici samo produbila razlike”. Veliki tekst posvećen je mogućoj optužnici protiv Dodika zbog negiranja genocida u Srebrenici i kako je to regulisano u svijetu: “Negiranje genocida”. Za ove dnevne novine karakteristično je da su veliki prostor posvetile kulturnim dešavanjima koja se tiču Srebrenice kao što su Multimedijalni projekat “Nadanje Srebrenici”, informacije o programu SARTR- a za 11. jul i koncertu u Narodnom pozorištu Sarajevo Srebrenički inferno, kao i o Izložbi u Narodnoj i univerzitetskoj biblioteci o pisanjima medija o Srebrenici od 1995. do 2015. godine.

Večernji list

Večernji list imao je najmanje objava u praćenih 10 dana, ukupno 14, ali su te objave zauzimale velike površine. Stiče se utisak da oni nisu željeli da prenose informacije, već da se kroz duže tekstove pozabave fenomenom Srebrenice. Recimo, oni su jedine dnevne novine koji su objavile integralnu (šestu) verziju britanske Rezolucije o Srebrenici. Oni su pratili i dešavanja u Ujedinjenim nacijama kroz niz vrlo obimnih tekstova: “Rusija u UN-u s vetom srušila britansku rezoluciju o Srebrnici”, “Odluka o rezoluciji dok se traži distrikt za Srebrenicu”, “Britanska rezolucija o osudi genocida u Srebrenici podijelila Zapad i Rusiju”. Takođe, oni su objavili ispovijest Srebreničanina koji je preživio juli 1995. godine i veliki tekst u kojem su rezimirali sve ono što se dešavalo u proteklih 10 dana, ali navodeći i šta se dešavalo tog jula 1995. godine u i oko Srebrenice: “U Srebrenici još traže 1300 bošnjačkih žrtava”.

Oslobođenje

Oslobođenje je imalo 96 objava u kojima se spominjala Srebrenica i možemo reći da su kroz tekstove ispratili skoro sve što se dešavalo u ovom periodu, a ticalo se Srebrenice. Najveći broj tekstova informisao nas je o trenutnim dešavanjima koja se tiču Srebrenice i pojedinačno nisu zauzimali mnogo prostora, ali njihova ukupna površina činila je najmanje jednu do dvije strane novina. Veliki broj tekstova bio je posvećen dešavanjima oko usvajanja Rezolucije o Srebrenici u UN-u: “Srebrenica je svjetska tragedija“, “Rusija zaprijetila vetom”, “Rusko ne priznanju genocida”, zatim Evropskom parlamentu: “Pomažemo Srbiji da se suoči sa istinom” i američkom Kongresu:“Kongres SAD-a usvojio rezoluciju o Srebrenici”, “Potrebe žrtava genocida moraju biti prioritet”. Takođe se pisalo i o posjeti Bakira Izetbegovića Velikoj Britaniji i njegovom učešću na centralnoj komemoraciji povodom 20 godina genocida u Srebrenici: “Srebrenica je mjesto koje nas opominje”. Oslobođenje je u praćenih deset dana jula objavilo nekoliko kolumni: Boris Dežulović, Josip Vričko, Knut Volebek, koji se bave Srebrenicom, i veliki tekst Enesa Karića “Kako iz historije pronaći puteve za  budućnost?”. Profesor Ivo Banac je komentarisao dešavanja u Srebrenici i odnos Srba prema tome: “Srpska čast ne može preživjeti genocid”, a imali smo i detaljan tekst sa sesije Kruga 99, gdje je govorio profesor filozofije iz SAD-a David Pettigrew: “Neka suze za Srebrenicu kreiraju novu BiH”. Takođe akcenat je stavljen i na “Marš mira”, onome što mu je prethodilo i šta se dešavalo tokom marša. Bilo je dosta informacija i o kulturnim dešavanjima vezanim za Srebrenicu: “Pogledi žena Srebrenice”, “Želimo da La Scala donese nadu”, “Portreti sa odgovorima”, ali su dosta izvješatavali i o dešavanjima u Hrvatskoj.

Dnevni avaz

Dnevni avaz imao je ubjedljivo najviše objava koja se tiču Srebrenice, a imali su i specijalno izdanje povodom toga, koje nije ušlo u našu analizu. Ono što je propustila neka druga dnevna novina a tiče se Srebrenice, Avaz nije propustio. Pored gomile malih informacija o najavama dešavanja, dešavanjima i reakcijama na dešavanja, Avaz je upriličio i niz razgovora i izjava sa ljudima iz inostranstva kao što su, naprimjer, Ban Ki-mun, Diego Arria, jordanska kraljica Nur. Takođe, pratili su obilježavanja 20 godina od genocida u Srebrenici koja su organizovala udruženja Bošnjaka u svijetu. Kao i sve ostale dnevne novine, pratili su sve što se dešava oko britanske Rezolucije o Srebrenici u UN-u, kao i komemoraciju koja se desila nekoliko dana ranije,  s tim da su imali svog izvještača u New Yorku. Pratili su i dešavanja u Evropskom parlamentu i Kongresu SAD-a. Naravno, bilo je i nekoliko tekstova koji se tiču sudbine žrtava i njihovih porodica, kao i dešavanja oko ukopa žrtava u Potočarima. Detaljne informacije mogle su se pročitati o “Maršu mira”, a interesantno je da su u istom broju na dva mjesta mogli pročitati ispovijest fudbalera Vedada Ibiševića koji se tiče Srebrenice: “I sada me uhvati jeza kad se sjetim Srebrenice” i “Srce mi se steže kad pomislim na tragediju u Srebrenici”, ali i ispovijest košarkaša Barcelone Emira Sulejmanovića: “Košarkaš Barcelone želi dotaći kamen gdje je rođen 13. jula 1995.” Naravno, praćena su i kulturna dešavanja vezana za Srebrenicu, od Izložbe karikatura Amara Ajedinovića do koncerta Sarajevske filharmonije.

Zaključak

Na kraju možemo da kažemo da je u periodu od prvog do desetog jula vođena borba između “bošnjačkih” i “srpskih” medija oko Srebrenice, dok su “hrvatski” mediji sve to onako pratili sa strane. Svako od njih nalazi svoje “analitičare”, političare, činjenice i argumente koji idu u prilog tezama koje zastupaju i brane.

U medijima iz Republike Srpske niste mogli pročitati bilo šta što bi moglo da ukazuje da se u Srebrenici desio genocid, dok se u sarajevskim medijima pitanje genocida ni na koji način ne dovodi u pitanje. Tako da smo mogli pročitati u Republici Srpskoj da će Mladić biti osuđen za zločine, a u Federaciji BiH da će biti osuđen za genocid.

U Republici Srpskoj se presude Tribunala u Haagu i ne spominju, a rezolucije Evropskog parlamenta ili Kongresa SAD-a potpuno se ignorišu. Krivica se nastoji usmjeriti na bošnjačku ratnu političku elitu, koja je saučesnik u tom velikom zločinu jer je žrtvovala Srebrenicu, i međunarodnu zajednicu koja je to svjesno dozvolila. Preko noći, Velika Britanija je bila jedan od najvećih protivnika Republike Srpske, a Nijemci i Amerikanci našli su se u zapećku.

S druge strane, javno mnijenje i mediji iz Sarajeva bili su mnogo ljuti zbog toga što je Sud BiH odbacio optužbe i oslobodio Cvetkovića, koji je bio osumnjičen za ratne zločine u Srebrenici. Ta odluka je “neoboriv dokaz” da je pravda nedostižna za žrtve. Takođe, najava dolaska premijera Srbije Aleksandra Vučića podijelila je javno mnijenje kod Bošnjaka i mogla su se pročitati veoma oprečna mišljenja.

Ipak ima nešto što je zajedničko i za medije iz Republike Srpske i medije iz Sarajeva: i jedni i drugi razočarani su svjetskom politikom, razočarani svjetskom pravdom, i jedni i drugi sebe opisuju isključivo kao žrtve i svi su osudili incident koji se desio prilikom prevoženja posmrtnih ostataka ubijenih Srebreničana iz Sarajeva za Srebrenicu.

Nije to loše, ipak, rat je stao prije samo 20 godina.

[1] Parlament BiH odbacio prijedlog Rezolucije o Srebrenici; http://balkans.aljazeera.net/vijesti/parlament-bih-odbacio-prijedlog-rezolucije-o-srebrenici