Nikola Vukolić: Krikovi nad ponorom i literatura i svjedočenje

Izdvajamo

• Zbirka Darka Cvijetića svojom gustom, gotovo zastrašujućom teksturom kao da objedinjava dva zahtjeva: obavještenje i tumačenje i sve to podignuto na ekstremnu potenciju prividno objektivnog istorijskog preslikavanja, sažižuće vatre bola i gnjeva, pomame i urlika koji se preliva preko papira i ulazi u oči, uši, pore, u mozak izazivajući strah, ali, kako reče jedan pjesnički potentan ocjenjivač ove zbirke, i gađenje i mučninu. U svakom slučaju, radi se o poeziji intenzivnog učinka u kojoj se slike upravo završenog rata rasprskavaju u svom užasu ništenja i zatiranja svega ljudskog, u krvavom besmislu sveopšteg ubijanja. Svuda ratni užas, poživinčenost (i sa jedne i sa druge strane) jer je za rat potrebno najmanje – dvoje. Cvijetić se u opštem košmarskom krvoliptanju ne stavlja ni na jednu stranu, ni za naše ni za njihove već se opredjeljuje za čovjeka, onog koji je u bestijalnim vremenima sačuvao u sebi makar mrvičak humaniteta.

Povezani članci

• Dva spomenika na Matejušci
• Preživjeli smo zlo, ali je i ono preživjelo
• Sjećanje na Admirala Mahića u Zvonu
• KNJIGA ISTINSKOG VJERNIKA, ANTIMILITARISTE
• Frljić briljira: Hasanbegović i Bujanec čestitali Dan antifašističke borbe
• DARKO CVIJETIĆ: PISMO ZA SRĐANA ALEKSIĆA

Ono što posebno impresionira u ovoj poeziji to je upotreba govora, snaga riječi, tehnologija rada na jeziku koji zadržava prepoznatljivost, komunikativnost, ali i novu obličku organizaciju, i nove smisaone valencije. On ne voli toliko metafore, simbole ali želi da stvarnost, ogoljenu do srži, prikaže upravo riječima koje su, kao i stvarnost, deformisane, iskrivljene, poškropljene krvlju i suzama, blatom i iscjetkom iz rane, svodive na krik, ropac, neartikulisano grumenje očaja.

Piše: Nikola Vukolić, HYPOMNEMATA

Darko Cvijetić: MALI EKSHUMATORSKI ESEJI,
Zadužbina Petar Kočić Banja luka – Beograd, 2015. godina

Određujući razliku između epskog i lirskog djela, jedan kritičar je ustvrdio da poezija predstavlja vrednovanje svijeta, za razliku od epike koja pruža informaciju o svijetu.

Umjetničko djelo uvijek proizlazi iz svijeta, iz života, iz čovjeka čiji doživljaj, misao, emociju, bogatstvo intimnih, intelektualnih, psiho-emotivnih sadržaja želi da obasja ne poričući da su oni, ma kako bili lični, uslovljeni i kontekstom konkretnih okolnosti, socijalnih, istorijsko-geografskih koji predstavljaju njegovo opipljivo okruženje, stvarnost koju, u sebi, može strasno da negira, ali od koje ne može pobjeći.

Kako umjetnost želi da odrazi čitavog čovjeka, to je razumljivo da čisti oblici svjedočenja ili tumačenja nisu mogući nego da se ta dva oblika približavaju i prožimaju potencijalima svog estetsko-humanog učinka.

Zbirka Darka Cvijetića svojom gustom, gotovo zastrašujućom teksturom kao da objedinjava dva zahtjeva: obavještenje i tumačenje i sve to podignuto na ekstremnu potenciju prividno objektivnog istorijskog preslikavanja, sažižuće vatre bola i gnjeva, pomame i urlika koji se preliva preko papira i ulazi u oči, uši, pore, u mozak izazivajući strah, ali, kako reče jedan pjesnički potentan ocjenjivač ove zbirke, i gađenje i mučninu. U svakom slučaju, radi se o poeziji intenzivnog učinka u kojoj se slike upravo završenog rata rasprskavaju u svom užasu ništenja i zatiranja svega ljudskog, u krvavom besmislu sveopšteg ubijanja. Svuda ratni užas, poživinčenost (i sa jedne i sa druge strane) jer je za rat potrebno najmanje – dvoje. Cvijetić se u opštem košmarskom krvoliptanju ne stavlja ni na jednu stranu, ni za naše ni za njihove već se opredjeljuje za čovjeka, onog koji je u bestijalnim vremenima sačuvao u sebi makar mrvičak humaniteta.

Cvijetić nije želio da jedino on svojom ličnošću, glasom, svojom istinom zastre čitav prostor životnih zbivanja i sve ljudsko dešavanje. On je na mahove u svoj tekst utisnuo određenu istorijsku dokumentarnost. Istakao je tačan datum nekog događaja koji je zapamtio ili u njemu učestvovao.

Zabilježio je i tačan datum kada je Danilo Kiš dobio Skendera Kulenovića nagradu (1986.), datum smrti (19. 10. 1992.) Koče Popovića, a nije propustio ni da zabilježi datume prijedorskih premijera itd. Po stranicama knjige, po drvlju i po kamenju, gaze, poput Ujevića, stazom varke, u dramatičnim okolnostima rata koji zapravo i ne prestaje, nego samo mijenja oblik i intenzitet agresivnosti, mnogi junaci sa kojima se autor susretao u životu i literaturi: savremenici i saputnici, ličnosti koje su obilježile jedno doba ili anonomni usamljenici, patnici, bolesnici, zločinci i žrtve, oni koji su prešli granicu između života i literature, prekoračili iz književnosti u život.

Stihiji sveopšteg rastakanja ne mogu da se odupru ni najznačajniji među ljudima jer je rat stanje koje traje. On je, doduše zakrivan metaforičkim vrelom, prisutan čak i u slikama sačuvane djetinjske nevinosti, prisutan je i u nekim drugim prizorima koji je u Cvijetićevoj pjesmi dobio svoju užasnu, ovovjeku ratnu interpretaciju.

Shodno Brehtovoj izjavi: Ili pravite tetatar/ili prodavajte karte Cvijetić je u svemu što radi pokazivao krajnju predanost, dar i snagu koncentracije, strast za postizanjem maksimalnog učinka. To je, razumije se, teško postići jer se ovaj autor sinhrono ispoljava kao pjesnik i svjedok, glumac, režiser i teoretičar drame. U svemu je temeljan i odgovoran kako onda kada objašnjava Danteovu strpljivost i gotovo vjersku fanatičnost cizelisanja 14.000 tercina Božanstvene komedije tako i onda kada, korak po korak, otkriva nove kvalitete Eshilove tragedije koja polazi od mita, ali u njemu ne ostaje približavajući se jednom, gotovo modernom tumačenju ljudske komedije i psihološke zasnovanosti čovjekovih postupaka.

Ono što posebno impresionira u ovoj poeziji to je upotreba govora, snaga riječi, tehnologija rada na jeziku koji zadržava prepoznatljivost, komunikativnost, ali i novu obličku organizaciju, i nove smisaone valencije. On ne voli toliko metafore, simbole ali želi da stvarnost, ogoljenu do srži, prikaže upravo riječima koje su, kao i stvarnost, deformisane, iskrivljene, poškropljene krvlju i suzama, blatom i iscjetkom iz rane, svodive na krik, ropac, neartikulisano grumenje očaja.

Sve to Cvijetić postiže riječima koje je povjerio papiru, ali još više onim koje je u svojoj glumačkoj interpretaciji digao do nivoa izuzetne sugestivnosti, spajajući čin rađanja teksta i čin njegovog glasom, intonacijom, ritmom, mimikom, disanjem i temperaturom ovaploćenja u živi organizam teatarske predstave.

Cvijetićeva knjiga užasava, ali i očarava!