ENG
Veliko kino
Autor/ica 👤Christophe Sente & Timothee Duverger
Povezani članci
Foto: DPA
Šanse francuske ljevice na predsjedničkim izborima u aprilu su loše. Jedna biračka inicijativa želi to sada promijeniti.
Preveo i uredio: Ešref Zaimbegović
Francuski predsjednički izbori jesu i ostaju jedan od velikih političkih spektakla u Evropi. Interes za ovim posebnim događajem postoji oduvijek – od Charlesa de Gaulle do Emmanuela Macrona – od kvaliteta glavnih aktera ali i od ključne uloge koju Francuska stalno ima u međunarodnim odnosima. Radnja ispunjena individualnim lirskim tiradama i mnogobrojnim preokretima u kojoj nastupaju i nove figure kao Eric Zemmour ili Christine Taubira, odvodi ipak tendencijalno pogled na dinamiku koja stvarno utiču na igru. Francuski izbori su, naime, sa jedne strane dio izuzetne nacionalne historije, a sa druge strane stoje u evropskom kontekstu koji relativira njihove specifične osobine.
Jedna osobina koja ostaje su posebnosti progresivne organizacije čija kriza već mjesecima ovladava udarne vijesti. Za razliku od mnogih drugih zemalja u Francuskoj tek od 1970-ih godina postoji socijalistička partija od značaja. Prije toga su komunisti bili ljevičarska masovna partija. Parti socialiste (PS) uspjela je, zahvaljujući strategiji tadašnjeg predsjednika Francois Mitterranda, da napravi savez sa Parti Communiste Francais, i da postane sposobna za većinu na francuskoj ljevici. Međutim, ostala je na rubu evropskog modela socijaldemokratije.
To ne znači da je projekt Mitterand bio označen posebnom radikalnošću. Ali, drugačije nego u zemljama kao što Njemačka i Velika Britanija, rukovodstvo je u velikoj mjeri sačuvalo svoju autonomiju u odnosu na sindikate i na to, što se danas označava kao „socijalno i solidarno gospodarstvo“ – dakle zadrugarstvo, zajednička osiguravajuća društva i druga udruženja.
Danas je socijalistička partija Francuske – u jezgru sada samo mreža lokalnih političara – oslabljena. Prijeti joj opasnost da iskrvari na glasačkim kutijama i finansijski, jer država troškove izborne kampanje kandidata koji osvoje manje od pet posto glasova nadoknađuje samo dijelom.
Poraz jedne socijalističke partije ne bi u Evropi bio ništa novo. Slično se desilo već u Grčkoj i Italiji. Osim toga kriza tradicionalnih političkih organizacija se ne ograničava na samo kao “ljevičarske“ definisane partije. U mnogim zemljama ona pogađa i konzervativne, liberalne, nacionalističke i čak hrišćanskodemokratske snage koje su do sada bile označene kao „desnica“ i sada se pokušavaju iznova definisati.
Danas je socijalistička partija Francuske – u jezgru sada samo mreža lokalnih političara – oslabljena.
U Francuskoj se ova kriza pokazuje na dva načina. Kao prvo: u slabljenju starih predsjedničkih partija, dakle socijalista i neo-golista. Uz to dolazi da njihovi kandidati teško mogu da se potvrde. Drugo: Posebno kandidati socijalista, zelenih i republikanaca nisu privrženi mehanizmima predizbora kroz koji politički proces izbora treba da obezbijedi jaču racionalizaciju. Prije nekoliko godina uvedeni predizbori uzimaju u obzir prije svega teškoću da uvede jedinstvo da li unutar jedne političke „porodice“ ili jedne partije.
U decembru su republikanci u jednim predizborima nominovali iskusnu političarku i predsjednicu savjeta regiona Ile-de-France, Valerie Pecresse, kao kandidatkinju za predsjednika. Među lijevim partijama diskutovana je ideja zajedničkih predizbora, kroz koje bi se ujedinili na zajedničkom kandidatu da bi spriječili da drugi krug opet bude borba Macrona i desničarsko-ekstremističkog protivnika. Anne Hidalgo, gradonačelnica Pariza i kandidatkinja PS, koja trenutno u anketama veoma slabo stoji, to podržava. Njeni kandidati koji stoje dalje na ljevici Jean-Luc Melenchon (La France Insoumise) i Yannick Jadot (Zeleni), koji obojica imaju, doduše skromne, ali ipak bolje rezultate u anketama, odbijaju ideju zajedničkih predizbora.
U jednoj historijskoj inicijativi sada se sakupilo preko 460.000 ljudi – među njima i prominentni kao Juliette Binoche – na nezvaničnom glasanju, „Primaire populaire“, na kojemu bi se od 27. do 30. januara trebao izabrati kandidat koji se najviše zalaže za socijalnu pravičnost, zaštitu okoline i demokratiju. Međutim, Hidalogo, Melenchon und Jadot odbijaju ovu inicijativu i naglašavaju da se ne osjećaju ni na koji način vezanim za njene rezultate.
Generalno se u Evropi može posmatrati proces kreativnog razaranja koji dovodi u pitanje stare partije, a ističe nove strukture i pokrete. Istvremeno se mnogi građani udaljavaju od izbornih događanja, povlače se i ograničavaju se na to da izraze svoju ljutnju i angažuju se u lokalnim socioekonomskim inicijativama. Opseg ovog kreativnog razaranja varira. U Francuskoj nakon „Nuits debout“ 2016 – noćnih demonstracija protiv prijedloga zakona o „fleksibilizaciji“ tržišta rada – nastaju stalno takvi pokreti gnjeva i imaju sasvim različite forme. Tu spadaju i „Žuti prsluci“ isto kao i demonstracije protiv liberalizacije prava na zaključivanje braka. I kao i u ostaloj Evropi postoji i u Francuskoj pokret protivnika vakcinisanja, koji još nije kanalisan ni od jedne parlamentarne grupacije.
Najspektakularnija nova orijentacija nacionalnih političkih organizacija pokazuje se od 2017. u pokretu „La republique en marche“ (LRM). Emmanuel Macron nije se potrudio da LRM pretvori u tradicionalnu političku partiju. Time se on izlaže riziku da njegova parlamentarna većina nema stabilne okvire i da se formira sadržajno srodna konkurentna organizacija. Tako je nastala nova partija „Horizons“ sa Macronovim nekadašnjim premijerom Edouardom Philippe kao predsjednikom. LRM međutim nije jedini pokret čije nastajanje je uzdrmalo politički krajolik Francuske.
Na ljevici je bivši Mitterandov ministar Jean-Luc Melenchon, nakon svoga pokušaja da polarizira nacionalnu debatu između njega samoga i Marine Le Pen, osnovao partiju „La France insoumise“ (Nesalomiva Francuska). U njoj se nalaze birači razočarani tradicionalnom socijaldemokratijom kao i radikalni ljevičari. Nakon što je „La France insoumise“ 2017. iznenađujuće došla na skoro 20 posto glasova taj uspjeh nije mogla ponoviti na sljedećim izborima. U aprilu 2022. ona bi mogla doduše ostvariti najbolji izborni rezultat od svih lijevih organizacija ali prema anketama ne bi mogla preći 15 posto koje ona treba da bi došla u drugi krug.
Istvremeno se mnogi građani udaljavaju od izbornih događanja, povlače se i ograničavaju se na to da izraze svoju ljutnju.
Desnici su se u 21. stoljeću desile izmjene kod dvije najvažnije partije – 1970-ih godina osnovane od Jacques Chiraca (Rassemblement pour la République) odnosno od Jean-Marie Le Pena (Front National) – one su se ograničile dugo vremena samo na promjenu imena. Sa preimenovanjem „Front National“ u „Rassemblement National“ Marine Le Pen je pokazala svoju volju da nastavi strategiju svoga oca i proširi parlamentarnu zastupljenost ekstremne desnice.
Rezultati narednih izbora pokazat će u kojoj mjeri pokret „Renaissance“ Erica Zemmoura može preokrenuti situaciju konkurencije etabliranih partija na francuskoj desnici. Zemmour utiče na javno mnijenje preko CNews – odašiljača sličnom Fox News u SAD-u. On je nedavno bio osuđen zbog nacionalističkog huškanja jer je inostrane maloljetnike bez pratnje označio kao „lopove“, „ubice“ i „silovatelje“.
Aktuelna politička struktura u Francuskoj je dakle prilično nepregledna. Ipak odlučujuće pitanje će biti: Koliko građana će 10. aprila 2022. uopšte izaći na izbore?
Autor/ica 👤Christophe Sente & Timothee Duverger
