Korona virus: koliko je sinofobija zarazna?

Povezani članci

• Iran se suočava sa posledicama sankcija
• Ništa ne teče
• Mađarski recept: Iz mirovine na posao
• U Bangkoku zatvoreno više od 400 škola zbog zagađenja vazduha
• Podpredsjednik Kine u posjeti SAD: Zahvaljujući Pearl Buck i u čast Marka Twaina
• Timothy Garton Ash: Evropa mora pomoći u obnavljanju mađarske demokratije

Da geopolitika nije stvar prošlosti i tobože nestalog hladnoratovskog poretka svedoči i vreme kad medijska kampanja oko širenja (potencijalno) smrtonosnog korona virusa iz Narodne Republike Kine toksičnom snagom mobiliše anti-kineske—odnosno, sinofobične—sentimente bivšeg zapadnog bloka. Kao kritički otklon takvom razmišljanju i diskurzivnom delovanju stoji nedavno objavljeni tekst o „Babarogi iz Pekinga“ na portalu Slobodna Dalmacija ( https://slobodnadalmacija.hr/vijesti/svijet/histerija-kao-alat-antikineske-politike-kinu-i-njenu-ekonomiju-treba-srusiti-pa-makar-i-virusom-1002067?fbclid=IwAR0xA7IMJhFMyN3TS6HexAyLv8I-s5R4zwIvmy2OR3iHDA3eK2sX0clS_0k). U detaljno istraženoj statistici u vezi sa smrtnošću pomenutog virusa, Damir Pilić informiše čitateljku da je mogućnost podleganja virusu relativno mala (oko 2 posto) i zavisi od opšteg zdravstvenog i starosnog stanja obolele osobe. Uz to, prema oceni Svetske zdravstvene organizacije, Kina je preduzela impresivne korake da spreči širenje zaraze, no i pored toga virus se proširio i na druge zemlje. Prema izveštavanju medija u Sjedinjenim Američkim Državama sredinom februara broj potvrđenih slučaja zaraze virusom je mali, a simptomi koje zaražene osobe imaju nisu ozbiljne (https://www.cbsnews.com/live-updates/coronavirus-china-outbreak-death-toll-infections-cruise-ship-latest-updates-2020-02-14/?fbclid=IwAR1bqtzJasyr1X_I4BNDd24scw-Kp72rDOz-y3S0NfWXC5UoQacNVoCMXbw). Slična situacija je i u Britaniji i drugim (zapadno)evropskim zemljama.

I pored demografskih i uporednih epidemioloških podataka koji ukazuju na to da mesta za paniku nema, Pilićev tekst u prvi plan ističe geopolitičku dimenziju korona pandemije baziranu na afektu „histerije“,  odnosno na virtuelno plasiranim i otvoreno rasistički intoniranim artikulacijama straha, mržnje i nepoverenja prema Kini, njenoj kulturi i njenom stanovništvu, posebno na Zapadu. Negde se turistima iz Kine ograničava kretanje na Zapadu, ili se čuju predlozi potpune zabrane dolaska turista iz te zemlje.

Pilićeva analiza za svoj referentni okviir uzima savremeni, odnosno novomilenijumski kontekst epitomizovan u „globalnom usponu Kine“ gde se ona na Zapadu, a pre svega u SAD-u, percipira prevashodno kao ekonomska pretnja. Međutim, masovna zapadnjačka histerija i socio-politička sinofobija nije istorijski fenomen bez presedana. Ograničavanje slobode kretanja kineskim telima u prostoru Zapada zabeležen je u Sjedinjenim Američkim Državama na početku hladnog rata, tokom 1950-ih, kada su oni i one koji/e su percipirane/i kao Kineskinje/Kinezi (dakle, i državljanke/i SAD-a, i osobe korejskog ili japanskog porekla) masovno privođene/i na saslušanja pod sumnjom da se bave komunističkom propagandom ili špijunažom. Takvi stavovi, a i prakse, nisu bili isključivo vezani za Ameriku, već su karakterisali čitav zapadni blok. A da je tada, kao i danas, u pitanju bilo rasno profilisanje otkrila je pandemija korona virusa, gde su i Britanci (kineskog porekla) i osobe iz Kine na doktoratu ili studijama u Britaniji otvoreno izložene kako verbalnim tako i fizičkim napadima (https://news.sky.com/story/coronavirus-chinese-people-face-abuse-in-the-street-over-outbreak-11931779?fbclid=IwAR1QySdH3x3sFW5g0FP1WPaXm-ceWngv_c5jlQcJ6Dp21oznvgkW0VVhgmo, https://www.edinburghlive.co.uk/news/edinburgh-news/stop-harassing-asians-coronavirus-outbreak-17741059?fbclid=IwAR0ujVsvVYifkFO5vxEA_nY1MDiT8AlJo_kpNA6a7OSMvaxtD1pBKXSg-vU).

Tadašnja, ali i današnja antikineska retorika utemeljena je u kulturološkoj pretpostavci, dakle stereotipu, kineštva kao inherentno nedemokratskog, korumpiranog, autoritarnog, antiljudskopravaškog, neetičnog—esencijalno zlog. Dok je u hladnoratovskom periodu neetičnost i antidemokratičnost vezivana za komunizam, činjenica je da je stereotip o autoritarnosti, korupciji i neetičnosti kao svojstvima kineštva konceptualno formiran davno pre pojave komunizma. Naime, Hegel je do ovih „karakteristika“ došao u svojim filozofskim promišljanjima kineske civilizacije i zaključcima o teološkoj, etičkoj, lingvističkoj, intelektualnoj i političkoj inferiornosti Kine u odnosu na hrišćanski evropski Zapad. Formiran u duhu tog vremena, Hegelov stav se uticajnošću i značajem koji zapadna misao daje filozofiji vremenom pretočio u društvene nauke kolonijalnog Zapada, te odatle u postkolonijalni, antikomunistički, demokratski Zapad. Danas je, dakle, sinofobično „znanje“ deo zapadnjačke kulturne memorije i vladajućih pretpostavki, nešto što daje istoričnu koherentnost Zapadu.

I dok je u Hrvatskoj, zbog bliskosti Evropi i njenom problematičnom kolonijalnom nasleđu, ne samo važno, već očito i moguće održavati kritički stav prema jednom od glavnih parametara kontinuiranog kolonijalističkog duha, sinofobiji—odnosno „antikineštvu“ kako taj fenomen naziva Pilić—u Srbiji izgleda da je situacija potpuno drugačija. Možda se, zbog političke i ekonomske udaljenosti od Evrope, ovaj prostor (samo)doživljava kao nadasve (post)jugoslovenski, onaj koji navodno nema nikakve analitičke veze s rasom, kako piše Ketrin Bejker u svojoj knjizi Race and the Yugoslav Region: Post-socialist, postconflict, postcolonial? (2018).

I pored analitičke ćutnje, međutim, sinofobija je udobno odomaćena u lokalnoj kulturi, gde je samorazumljivo shvatanje da je kineska roba „lako kvarljiva“ jer predstavlja „lošu kopiju“ nekakvog trajnijeg, svakako nekineskog „originala“. Ovo uverenje je, zapravo istoricizovana, verzija Hegelovog shvatanja da su Kinezi po prirodi plagijatori, a deli ga i savremena intelektualna elita „drugosrbijanskih“ svetonazora i evropocentričnog senzibiliteta. Naime, u zahuktalom (auto)kritičnom odmicanju od nedemokratične domaće vlasti i manje eksplicitno artikulisanom, ali ne i manje prisutnom (samo)primicanju utvrđenoj demokratiji (Evropi), učinkovitost lokalne vlasti se poredi s „kineskom baterijom“ (https://pescanik.net/beograd-van-sebe/) kako bi se najslikovitije, dakako, ukazalo na njenu inherentnu nefunkcionalnost. U tom smislu, dakle, savremena srpska kultura i te kako baštini evropocentrični rasizam, no ne i kritički otklon prema istom.