ENG
Ekstremna desnica želi preuzeti Evropu: Moguće refeleksije na Balkan
Autor/ica
Povezani članci
Presudom norveškog suda od 24. augusta ove godine kojom je ekstremni desničar Anders Behring Breivik proglašenmentalno zdravim i osuđen na najmanje 21 godinu zatvora, čime je odbačen zahtjev tužiteljstva da ga se proglasi neuračunljivim, zasigurno nije označen početak kraja bujanja ekstremne desnice u Evropi, čiji je produkt ovaj “norveški vitez”.
Naprotiv, kako smatra većina uglednih analitičara i intelektualaca sa Balkana, dolazi era njenog sve većeg utjecaja. Poneki su skloni reći i da se nadvija crni oblak nad Evropom, što bi se ozbiljno moglo reflektirati i na ionako trusno područje Balkana. Pogotovo jer manifestacije jačanja desnice su očite i na Balkanu.
Anders Breivik (33) je, podsjetimo, u julu prošle godine ubio 77 osoba, svojih sunarodnjaka. Otvorio je vatru u ljetnom kampu mladih laburista na otoku Utoya nadomak Osla, ubivši tom prilikom 69 osoba, a prethodno je u blizini sjedišta Vlade Norveške u Oslu detonirao bombu, pri čemu je poginulo osam osoba.
“Ne osjećam se krivim! Učinio sam to da bih spasio Norvešku i čitavu zapadnu civilizaciju od islama i kulturalnog marksizma”, kazao je Breivik pred sudom.
No, uprkos zgražavanju nad Breivikovim djelima u javnosti, ekspanzija ekstremne desnice u Evropi je, naprosto, činjenica. Simpatije prema takvoj vrsti političkog djelovanja, što mnogi dovode u vezu s posljedicama ekonomske krize i sve težim uvjetima života, toliko su narasle da su stranke ekstremne desnice danas posve relevantne u parlamentima većine zemalja Evropske unije (EU), pa čak i u samoj Uniji, a najavljuju i skoro udruživanje radi ovladavanja Starim kontinentom!
Nakon presude Breiviku poput aveti nad Evropom visi pitanje da li je mladi čovjek pretvoren u hladnokrvnog ubicu na osnovu stalnih prijetnji “islamskom opasnošću” (apsurdno je da su i nakon Breivikovog napada pojedini mediji požurili pripisati taj napad islamistima), na pričama o sve masovnijim protestima protiv izgradnje džamija, zabranama nikaba, insistiranju na radikalnijoj politici prema imigrantima, koracima ka ukidanju Šengenskog sporazuma, politici progona Roma iz Francuske, na tezi da je “neuspješan proces multikultularnosti”…
Konzervativne i nacionalističke partije širom Evrope posljednjih godina bilježe porast glasača na izborima. Potvrdili su to i posljednji izbori u više zemlja Evropske unije. Evropski radikali djeluju diljem Starog kontinenta. Od Italije, preko Austrije i Mađarske do Skandinavije, i na jugu do Grčke. Desničarske partije protive se slobodama kretanja u Evropskoj uniji, traže strožije zakone za imigrante, posebno su osjetljivi na muslimane i često to pokazuju traženjem zabrane nošenja nikaba i podizanja munara!
Desničarska stranka Neovisni Grci osvojila je tako na posljednjim majskim izborima u Grčkoj 10,05 posto glasova. Kontroverzna ultranacionalistička grčka stranka “Zlatna zora”, čiji simbol neodoljivo asocira na nacističku svastiku, a inspiriraju ih ratni zločinac Željko Ražnatovića Arkan i četnička ikonografija, osvojila je 6, 74 posto glasova i imat će 20 zastupnika u parlamentu svoje zemlje.
Pobjedom “radikalne desnice” u Evropi smatra se i rezultat lidera Nacionalne fronte Marine Le Pen, kćerke osnivača krajnje desne Nacionalne foronte Jean-Marie Le Pena.
Nacionalističke stranke su dobro prošle na posljednjim izborima u Švedskoj, Mađarskoj i Finskoj. Stranka napretka (FrP), čiji je član bio i Breivik, od 2005. godine je druga po veličini u Norveškoj. Iako nije u vladi, osvojila je skoro 23 posto glasova u toj zemlji. U Švicarskoj djeluje desničarska Švicarska narodna stranka (SVP/UDC), koja je osvojila 31 posto glasova i dio je vlasti. Austrijski slobodari, stranka preminulog Joerga Heidera, koju danas vodi ultradesničar Heniz Christian Strache, te ekstremno desni Savez BZO imaju osvojili su ukupno 30 posto glasova u Austriji. U holandskom parlamentu 24 poslanika ima stranka Ggerta Wildersa, koji je Časni Kur’an usporedio sa Hitlerovim „Mein Kampfom“ i otvoreno izražava mržnju prema muslimanima.
Desničarska Danska narodna stranka ima ministra finansija u danskoj vladi i 25 zastupnika, a zalažu se za oštriju politiku prema imigrantima. Ekstremno desničarska Demokratska stranka Švedske ima značajnu podršku u svojoj zemlji. U bugarskom parlamentu djeluje desničarska stranka ATAKA Volena Siderova, čije su pristalice u Sofiji prošle godine za vrijeme džuma-namaza zapalile ćilime i napale vjernike, pri čemu je više osoba povrijeđeno
Desničarske partije protive se slobodama kretanja u Evropskoj uniji, traže strožije zakone za imigrante, posebno su osjetljivi na muslimane i često to pokazuju traženjem zabrane nošenja nikaba i podizanja munara!
Tako su desničarski ekstremisti “Pro Deutschland” nedavno otvoreno protestirali ispred džamije Es-Sahabe u Berlinu. Vjernicima je krajnje ozbiljno sugerirano da ne dolaze u džamiju. Na mjestu gdje je postavljen kamen temeljac buduće bošnjačke džamije u Grazu bačeno je šest svinjskih glava! Između 60 i 70 posto građana Švicarske protestiralo je prije nekoliko godina protiv gradnje munara u toj zemlji?!
Poslanik u italijanskom parlamentu iz redova ultradesničarske Sjeverne lige Mario Borgecio lani je tvrdio da su „ideje norveškog masovnog ubice Andersa Brejvika veoma dobre, a u nekim slučajevima sjajne“. On se složio s Brejvikovim stavovima protiv islama i konkretnom optužbom da se „Evropa predala prije nego što se upustila u borbu protiv islamizacije“.
Mađarska oporbena stranka krajnje desnice Jobbik pozvala je prošlog mjeseca na nesnošljivost prema oblicima ponašanja što ih pripisuje Romima. Pozvali su sve pripadnike velike romske manjine koji se nisu prilagodili mađarskom društvu da napuste zemlju. Francuska je, na iznenađenje mnogih, nastavila protjerivati Rome, iako se to smatralo politikom koju je smislio bivši francuski predsjednik Nicolas Sarkozy. No, njegov nasljednik Francois Hollande samo ju je nastavio.
Istovremeno, u Srbiji je na Višem sudu u Beogradu traje postupak rehabilitaciji četničkog vođe Dragoljuba Draže Mihailovića, osuđenog, između ostalog, zbog zvjerstava koje su njegove snage počinile nad Bošnjacima u istočnoj Bosni i Sandžaku. Rehabilitacija nailazi na otvoreno podršku u vlastima Srbije, a Mihailović je, zajedno s Ratkom Mladićem i Radovanom Karadžićem, ikona desničara u Srbiji.
U Hrvatskoj je u proljeće trebao biti organiziran najveći skup evropske ekstremne desnice. Odlukom vlasti je zabranjen, ali broj simpatizera desnice nije se smanjio.
Ultradesničari nisu pasivni. Naprotiv, imaju plan o osvajanju primata na panevropskoj i nacionalnoj političkoj sceni. Naime, pod dirigentskom palicom vođe austrijskih slobodara, ultradesničara Strachea, političkom Evropom, upravljali bi aktivisti stranaka ekstremno desničarskog opredjeljenja, okupljeni oko novoosnovanog „Slobodarskog pokreta Evrope“. Njima bi trebali pristupiti sve značajnije parlamentarne stranke koje u svojim statutima zastupaju „stavove o suverenosti nacionalnih država u okvirnoj evropskoj zajednici otadžbina“.
Pristanak su, u načelu, već dali italijanska Liga za sjever, francuski Nacionalni front Marine le Pen, belgijski Falms belang (Flamanska stvar), mađarski vladajući Fides… Kako je svojevremeno objavila beogradska „Politika“, medijski analitičari u obavještajnim službama srednje Evrope učestalo su proteklih mjeseci upozoravali na ovakav razvoj prilika.
“Moramo postati motor obnove otadžbinskih i evropskih shvatanja”, rekao je Strache i najavio bitku za zauzimanje čelnih pozicija na evropskoj političkoj sceni.
Njemačka akademija umjetnosti još je u maju ove godine upozorila da se Evropom širi „zabrinjavajući rast desničarskog populizma“, te da “desničarski populizam sve jače prodire u središte samog društva”.
Stvar je toliko ozbiljna da je reagirao i njemački predsjednik Joachim Gauck, koji je 26. avgusta osudio djelovanje desničara. Izjavio je da se ne treba bojati desničarskih ekstremista i da se s njima treba suočiti čitavo njemačko društvo i država.
“Demokratija treba uvijek da se odbrani od svih napada i nikada ne smije dozvoliti da padne pod kontorlu nekih nedemokratskih sila”, kazao je Gauck.
Profesor Vlatko Cvrtila s Fakulteta političkih znanosti u Zagrebu smatra da je jačanje ekstremne desnice u Evropi potaknula ekonomska kriza.
“Mislim da će nastavak krize sve više u prvi plan isticati netoleranciju. Europska unija, koliko god bila utemeljena na solidarnosti, pokazivala je veliku netoleranciju. To će doprinositi sve većoj popularnosti ekstremnoj desnici. Desničarske stranke u većoj mjeri insistiraju na populizmu. Populizam ima prolaz u uvjetima kada aktualne političke elite ne mogu pronaći rješenje za ekonomsku krizu. Možemo očekivati dodatno jačanje desnice i njihovu sve veću političku moć. Onda možemo očekivati i nasilje koje neka krila tih stranaka mogu vršiti prema drugima i drugačijima koji su prisutni u Evropi”, kazao je za agenciju Anadolija (AA) profesor Cvrtila.
Predsjednica Helsinškog odbora za ljudska prava Srbije Sonja Biserko tvrdi za agenciju Anadolija da bi se jačanje desnice u Evropi moglo negativno reflektirati na prostore Balkana.
“Mnogo se ovdje očekivalo od Evrope kao faktura koji je mogao da mobilizira region i zainteresira ga za euro-integracije. Kako to sporo ide, čini se da region gleda na druge strana. I u Srbiji, i u BiH i u Makedoniji. Nažalost, u međuvremenu, pokreti ekstremne desnice u Evropi sada imaju mnogo značajnije prisustvo. Neke stranke su u vlasti i značajne partije. To je trend koji zahtjeva reakciju i tumačenje. Desnica ide na zatvaranje. Univerzalne ideologije su propale i sad se sve svodi na etnički i nacionalni identitet. Ovo je rezultat nedostatka vizije u cijelom svijetu, pa i na Balkanu koji se ukopao u taj etnonacionalizam”, izjavila je Biserko.
Profesor Fakulteta islamskih nauka (FIN) i direktor Centra za napredne studije (CNS) mr. Ahmet Alibašić tvrdi za AA da u pozadini jačanja desnice u Evropi posljednjih godina imamo socio-ekonomske, političke i kulturne razloge.
“Kulturni razlozi sežu duboko u prošlost. Nažalost, Poslanik Muhamed a. s. je najomraženija ličnost u evropskoj literaturi već stoljećima, uprkos naporima da se to promijeni. To su previše duboki korijeni da bi se to tako lahko prevazišlo. Također, postoje politički razlozi. Pojedini političari i političke skupine sasvim svjesno, u nedostatku boljih političkih opcija i programa, manipuliraju strahom od muslimana. Taj strah se naslanja na spomenute kulturno-historijske razloge. Postoje i ti društveno ekonomski razlozi. Oni su posebno izraženi u ovom trenutku sa krizom, povećanjem nezaposlenosti. U tim okolnostima mnogo je lakše manipulirati sa strahovima i stereotipima o muslimanima, Arapima, Turcima… To su razlozi uspona desnice u Evropi”, smatra Alibašić.
Alibašić upozorava da je ovo vrlo ozbiljna situacija, te da “bosanski muslimani, imaju razloga da budu alarmirani i da druge alarmiraju”.
“Kada su krajem 80-tih slične tendencije zabilježene na prostoru bivše Jugoslavije govoreno je da je u pitanju djelovanje pojedinaca, odnosno da je to marginalna pojava. A onda se pojavilo veliko zlo. Moraju se napraviti strategije prevencije. Kada većina prihvati te ideje, onda će biti kasno. Islamofobija je vrlo zabrinjavajuća pojava. Uskoro ćemo objaviti veliki zbornik tekstova gdje ćemo ukazati na uzroke i manifestacije islamofobije”, zaključuje Alibašić.
– Ugledni intelektualci upozoravaju na desnicu –
I slavni slovenski filozof Slavoj Žižek, također, već neko vrijeme upozorava da je za “Evropu jedina prava opasnost ekstremna, seljačka desnica”. Po njemu, Evropa ima budućnost samo ako je zasnovana na “antirasizmu i socijalnoj pravdi”.
Profesor na katedri religija i međunarodni odnosi i direktor Centra za muslimansko-kršćansko razumijevanje pri Univerzitetu „Georgetown“ John L. Esposito je konkretniji. On je napisao da islamofobija, koju izražavaju evropski desničari, postaje društvena rak-rana. Smatra da ona mora biti priznata i jednako neprihvatljiva kao i antisemitizam.
“Zapadni političari i vjerski lideri, kreatori javnog mnijenja i mediji trebaju odlučno govoriti o opasnosti islamofobije podjednako napadno kao što govore o ostalim formama riječi i djela koji su ispunjeni mržnjom, počevši od rasne diskriminacije pa sve do antisemitizma”, napisao je ugledni Esposito.
Autor/ica
