Generalna skupština UN usvojila deklaraciju o eliminaciji seksualnog nasilja u ratu

SARAJEVO (AA) – Glasovima predstavnika 113 zemalja članica Generalne skupštine Ujedinjenih nacija (UN) usvojena je Deklaracija o seksualnom nasilju koja sadrži niz praktičnih i političkih obaveza koje svaka zemlja treba preduzeti, a kako bi se zaustavilo korištenje silovanja i seksualnog nasilja kao oružja rata.

Usvajanje ove deklaracije već duže vrijeme zagovara američka glumica i UNICEF ambasadorica Angelina Jolie, kojoj je najveću podršku pružila britanska vlada i UNIFEM.

U kampanju lobiranja uključilo se i niz organizacija sa Balkana, te organizacija TRIAL i njeni predstavnici u Bosni i  Hercegovini. Lejla Mamut, direktorica organizacije u BiH, kaže da je položaj žena žrtava ratnog silovanja u BiH i danas izuzetno težak.

“One uglavnom žive u teškoj financijskoj situaciji, nemaju psiho-socijalnu podršku koja im je prijeko potrebna, pristup besplatnoj pravnoj pomoći, obično nisu zaposlene… Što se tiče ostvarivanja prava, na teritoriji Federacije im je lakše ostvariti porodičnu invalidninu na osnovu statusa žrtve rata, dok je u Republici Srpskoj to teško ili nemoguće jer moraju dokazati 60 posto tjelesnog oštećenja, što je gotovo nemoguće nakon toliko godina od zločina. Istovremeno, počinioci ovih zločina još uvijek žive slobodno, u nekim situacijama čak i u istom mjestu gdje i te žene. Oni se viđaju i znaju im se porodice. Mali je broj žena koje se odluče da pokrenu krivični postupak protiv počinioca, uglavnom zbog nedostatka psiho-socijalne pomoći koja bi im olakšala da to učine, ali i zbog činjenice da se plaše,” kaže Mamut za Anadolu Agency (AA).

Deklaracija koja je usvojena, smatra ona, može uticati da država preuzme odgovornost u određenim segmentima, “dakle da se poboljša status žena žrtve silovanja i seksualnog napada, kao i na prevenciju seksualnog zlostavljanja i silovanja, a to je ono čemu težimo svi i u BiH i u svijetu”.

Deklaracija je, kako je opisao ministar vanjskih poslova Velike Britanije William Hague, je ambiciozna i osigurava platformu za buduće praktične aktivnosti pružanja podrške zemljama u ratu i neposredno nakon, a kako bi se odlučnije nosile sa ovim problemom.

Prema podacima UN akcije protiv seksualnog nasilja u ratu, većina žrtava današnjih ratova su civili, uključujući žene koje se suočavaju sa naročito okrutnom vrstom nasilja. Silovanje je često oružje rata koje se koristi za postizanje vojnih i političkih ciljeva, kao što je to bio slučaj u Bosni i Hercegovini ili Ruandi.

UN podaci govore da je u Ruandi tokom rata i genocida 1994. godine silovano između 100.000 i 250.000 žena.  Isti izvor ukazuje da je oko 60.000 žena silovano za vrijeme građanskog rata u Siera Leone (199. -2001.), više od 40.000 u Liberiji (1989.-2003.), oko 60.000 u zemljama bivše Jugoslavije (1991-1995), od čega najviše u BiH, te oko 200.000 u Demokratskoj republici Kongo od 1998. godine.

Posljedice ove vrste nasilja ostaju godinama nakon što su ratovi okončani, te utiču kako na zajednice tako i na proces pomirenja i obnove mira.

Sve do rata u BiH, seksualno nasilje nije bilo prepoznato kao oružje u ratu, niti okarakterisano kao ratni zločin. Međunarodni tribunal u Haagu je 2001. godine procesuirao osobe koje su krive za masovna silovanja tokom rata, te izrekao drastične kazne i to Dragoljubu Kunaracu, koji je osuđen na 28 godina, Radomiru Kovaču osudivši ga na 20 godine, i Zoranu Vukoviću koji je osuđen na 12 godina.

Ovaj proces, kao i sve koji su uslijedili, omogućila je deklaracija koju je Vijeće sigurnosti UN usvojilo u decembru 1992. godine, a u kojom su prepoznali „masivno, organizovano i sistematsko zarobljavanje žena, posebno muslimanki u Bosni i Hercegovini“, kao međunarodni zločin, te su pozvali na sankcionisanje. Nakon toga je statutom Tribunala silovanje, ako je počinjeno tokom rata, izjednačeno sa zločinima kao što je mučenje, istrebljenje.

Vijeće sigurnosti je od tada angažovano na borbi protiv silovanja kao oružja rata, te su usvojili niz deklaracija i rezolucija.

Od 2010. godine, Generalni sekretar imenuje i svog specijalnog predstavnika o seksualnom nasilju u ratovima i danas je to Zaineb Hawa Bangura.