Srđa Pavlović: Kriza u Crnoj Gori i kako je prevazići

Izdvajamo

• U svojoj modernoj istoriji Crna Gora nije imala vlast koja u ovoj mjeri i na ovako nasilnički način nastoji da rastoči državu, uz mogući izuzetak onih koji su na tome radili tokom i nakon Podgoričke Skupštine 1918 godine.

Povezani članci

• Treća (ne)sreća
• Srpskim timovima zabraniti igranje u Evropi
• Gospar – obelisk koji nosi ime Đela Jusića
• Europeizacija Herceg- Bosnom
• Bosna i Hercegovina ne smije udovoljiti zahtjevu Saudijske Arabije
• BOLJE SE UZALUD BORIT’ NEGO UZALUD ŽIVIT’

Dvije vlade koje su vodile Crnu Goru od avgusta 2020 godine, pod premijerskim palicama Zdravka Krivokapića i Dritana Abazovića, i političko, finansijsko, medijsko, i vjersko sazvježđe koje je te vlade “porodilo”, dali su novo značenje i novi sadržaj davnošnjem stručnom terminu “zarobljena država”. Dok se tokom decenijske vlasti DPS i njenih koalicionih partnera moglo govoriti o konsenzualnoj autokratiji i hibridnom režimu proto-demokratskog tipa, danas takvi okviri ne postoje već Crna Gora izgleda kao prostor kojim dominira trampodna kleronacionalisticka kleptokratija.

Piše: Srđa Pavlović

Demokratski Front, Ura, i njihovi saveznici su pokazali svoja prava lica i namjere, ali u sav raskoš sopstvene netalentovanosti i nebrige za kolektivno dobro i državni prosperitet. U svojoj modernoj istoriji Crna Gora nije imala vlast koja u ovoj mjeri i na ovako nasilnički način nastoji da rastoči državu, uz mogući izuzetak onih koji su na tome radili tokom i nakon Podgoričke Skupštine 1918 godine.

Jedan ilustrativni primjer tog rastakanje je potpisivanje takozvanog Temeljnog Ugovora. To je bilo ispunjavanje obaveze prema i plaćanje duga Srpskoj Pravoslavnoj Crkvi kao instituciji koja je Ura i mnoge Ura-ide u Crnoj Gori izbacila na površinu lokalne političke baruštine. Ovim činom su istovremeno kreirane nove linije podjela i produbljene one stare.

Stvorena je klima političke, društvene, ekonomske, finansijske i bezbijednosne nesigurnosti i nestabilnosti. To je urađeno kako bi u sjenci nastalog haosa intelektualni i politički polusvijet s nezajažljivim apetitima mogao da otima i prisvaja sve što mu zapadne za oko.

Kreirana je klima društvane i pravne neodgovornosti u kojoj je sve dozvoljeno, i u kojoj se ne snose posljedice za učinjenu štetu ili izrečenu laž, ako su štetočine i lažljivci dio političkog okruženja trenutne vladajuće elite. Crna Gora danas živi verziju trampizma u izvedbi Demokratskog Fronta, Evropa Sad, i Ura.

Ovo je širi okvir u kojem treba analizirati nedavno završene lokalne izbore u brojnim crnogorskim opštinama. Rezultati ovih izbora su posljedica pomenute klime, ali i nerazumljive letargije suverenističkih političkih aktera, te njihovih grešaka koje su se nagmilale tokom posljednjih godina.

Na ovim lokalnim izborima su pobijedili zagovornici srpskog nacionalizma i svetosavskog fundamentalizma, ali i ljubitelji neoliberalnog ekonomskog diskursa. Vjerujem da smo svjedoci druge faze procesa dolaska Demokratskog Fronta na vlast u Crnoj Gori. Parlamentarni izbori koji predstoje će pokazati da li je ovaj moj pesimizam bio utemeljen, ili nije.

Potvrdilo se da je crnogorsko izboro tijelo, ekonomski devastirano i ideološki sluđeno, spremno da pokloni glas svakom novom i ljeporječivom političkom trgovačkom putniku koji obeca ružičastu veziju boljeg života na tuđi račun. Izborni otklon od političkog i identitetskog tematskog okvira u Podgorici je pokazao da glasači pridaju manju važnost kvalitetu nečijeg rada i rezultatima tog rada – gradonačelnik Ivan Vuković je, po mojem skromnom mišljenju, veoma sposoban, i uradio je korisne stvari za glavni grad – a veću važnost političkom okviru u kojem oni žive svoju svakodnevicu. Izborna kampanja koalicije oko DPS-a u Podgorici je bila vođena u vakumu, kao da se nije odvijala u duboko podijeljenoj Crnoj Gori, pa je cijenu te loše taktike platio sposobni gradonačelnik.

Kao najsnažnija partija koja već decenijama dominira crnogorskom političkom scenom, Demokratska Partija Socijalista snosi i najveću odgovornost za ovakav razvoj situacije. Važno je reći da se ne radi o takozvanom problematičnom imidžu DPS-a i njenih koalicionih partnera. Radi se o konkretnim elementika koji čine taj imidž, jer on nije potpuna izmišljotina, niti puka konstrukcija političkih rivala.  Neodgovoro je dosadašnju vladajuću praksu i manir DPS i ostalih suverenističkih partija “braniti” tako što se optužbe kategorišu kao pitanje “imidža”. To je pokušaj da se stvarni problem postavi kao pitanje lične interpretacije posmatrača (iako je i to važan faktor) i da se sugerira nepostojanje dodirnih tačaka između kritike i realnosti vladanja ovih partija. Uporno nepriznavanje tih realnih elemenata ubrzo postaje uvrjedljivo za glasače, jer im se savjetuje da ne vjeruju sopstvenim lažljivim očima, a potom se trazi njihov glas!

Političari i partijski aktivisti u Crnoj Gori (i šire) pokazuju sklonost da promišljaju stvarnost kroz prizmu magičnog realizma i naučne fantastike. Zato čujemo raznovrsne prijedloge za izlazak iz krize koje je, mora se reći, zaista egzistencijalna za suverenu, nezavisnu, multikulturnu državu, što stremi članstvu u Evropskoj Uniji. Prijedlozi za ujedinjenje takozvanih suverenističkih partija u jednu strukturu s novim rukovodstvom i novim programom su odraz ove nerealne projekcije sopstvene političke i društvene stvarnosti, ali i panična reakcija na duboku krizu koja potresa Crnu Goru.

Iako dragocjeno vrijeme za uspostavljanje efektne i efikasne odbrane  neumitno ističe, možda bi bilo svrsishodnije  razmišljati o dva drugačija modela prevazilazenje krize. Oba modela se oslanjaju na centralni temelj: nove mlade ljude koji nijesu kompomitovani. To je projekcija željenog rezultata, ali se mora priznati da ga nije lako ostvariti. Pitanje tzv. nekompromitovanih i novih ljudi je centralno. Crna Gora ima jako mali kadrovski okvir, pa nije lako naći čiste i nekompromitovane kadrove koji su spremni da iskorače na politčki teren, pogotovo kada je neohodno korigovati i duboko ukorijenjenu javnu percepciju kompromitovanosti svih političara. Naime, mnogi mladi i sposobni ljudi u suverenističkim partijama su u ocima javnosti  kompromitovani činjenicom da sjede na partijskim sastancima i u skupštinskim klupama uz stare kadrove. Neki su potomci ili rođaci starih kadrova koji su javno percepirani kao kompromitovani. Javnost njih prvo vidi kao sinove ili rodjake, i kao “dinastičke nasljenike” starih partijskih uhljeba, potom kao članove proskribovane političke partije, a tek nakon toga kao sposobne profesionalce i talentovane političare.

Prvi model je konstituisanje novog suvrenističkog političkog entiteta koji bi isključivao učešće dosadašnjih političkih prvaka i dosadašnjih aktivista s političkim pretenzijama. Očigledno je da je u očima javnosti, u različitim obimima i iz različitih razloga, ovaj društveni sloj kompromitovan  činjenicom da tokom tri decenije svojih aktivnosti nije uspio da izgradi čvrste temelje države, nego je održavao svojevrsnu političku, ekonomsku, i institucionalnu “skelu” koja se urušila pod prvim snažnim vjetrom srpskog kleronacionalizma.

Druga mogućnost o kojoj se često govori jeste famozno reformisanje suverenističkih partija. Takvo refomisanje je, po definiciji, težak i nezahvalan poduhvat i zato što stare elite ne žele da iz ruku ispušte mehanizme kontrole. Stare partijske elite ne mogu da se suoče s činjenicom da njihov ostanak na pozicijama moći predstavlja, de facto, kamen o vratu partijama koje vode. Oni ne žele da čuju sugestiju da bi njihovo povlačenje bilo velika politička usluga vizijama koje su sami zagovarali tokom posljednjih decenija.

Mislim da je izuzetno važno imati na umu nekoliko stvari.

Reformisanje partija kao što su DPS, SDP, SD i Liberalna Partija mora započeti i biti vođeno od mladosti iz tih partija. Kritički glasovi koji dolaze spolja, ma koliko oni bili dobronamjerni, nemaju neophodni reformistički kapacitet, već mogu da postignu rezultat suprotan željenom. Mogu da doprinesu još većem produbljivanju (proizvodnji?) straha  od “opsade” i mogu da budu viđeni kao pokušaj invazije na stare odbrambene bedeme partije. Ovakav strah može da posluži kao snažno anti-reformsko oružje u rukama starog partijskog rukovodstva. Zato je važno da reformski impuls dođe iznutra, bude jasan, javan i nedvosmisljen, jer je to istovremeno i reformisanje popularne percepcije partija i javno legitimisanje novih mladih lidera. Neophodno je uvjeriti javnost da se pravi kvalitativni otklon od svega što se u javnosti doživljava kao loše, koruptivno, nepotističko, kalkulantsko, nezakonito, ili kriminalno.

Konačno, radi se o kontrolisanom izlasku s političke scene dugogodišnjih lidera. Vjerujem da još ima vremena za njihov dostojanstven odlazak u političku penziju. Mislim da bi bilo korisno da oni koordiniraju sopstveno povlačenje, jer ako to budu radili oni koji sanjaju osvetu, odlazak s političke scene može biti dramatičan i imati višetruke negativne posljedice po čitavo crnogorsko društvo.