Momir Dejanović: O nezadovoljstvu, pobuni i prividu proljeća

Autor/ica 👤tačno.net 18.2.2014. u 12:58

Povezani članci

Zašto građanski protesti u Tuzli, Sarajevu, Zenici, Mostaru, Bihaću i još nekim gradovima u BiH neće imati revolucionarni domet, zašto nemaju kapacitet da promijene društvene odnose i nedemokratski sistem, zašto nisu postali masovniji i teritorijalno obuhvatniji i zašto će opet kompromitovati ideju i mogućnost budućih masovnih i revolucionarnih pobuna?

Piše: Momir Dejanović, Centar za humanu politiku

Revolucionarna pobuna protiv nedemokratskih sistema trebala bi imati svjetske razmjere. Ove pobune nema zbog nesolidarnosti, jer nezadovoljni građani nisu spremni svoje lične interese podrediti opštim. Građani razvijenijih država nisu spremni na pobunu, jer imaju ono što zadovoljava njihove sebične potrebe i što bi možda mogli izgubiti u pravednijoj svjetskoj preraspodjeli, a većina građana u Tuzli, Sarajevu, Zenici, Mostaru, Bihaću i drugim gradovima u BiH se ne buni, jer ima svoj sebični minimum, koga ne želi žrtvovati ili zamijeniti sa nečim što bi bilo dobro za sve. Čak i većina pobunjenih građana na protestima u BiH ima uglavnom sebične interese, od zaposlenja ili neke druge lične koristi, revizije privatizacije zbog obnove proizvodnje u firmi u kojoj su radili, isplate zaostalih plata i uravnilovke u primanjima do ostavke vlada, ukidanja entiteta i kantona, vraćanje ustava iz 1992. godine, zabrane nacionalnih partija i jednog predsjednika. Takođe, ima se utisak da su se organizatori protesta trudili da ostanu na bošnjačkom terenu i isključe srpsko-hrvatsku stranu sa protestnom ikonografijom ukrašenom ratnim bošnjačkim zastavama i transparentima sa unitarističko-anacionalnim porukama, učešćem Antidejton grupe, militantnih navijačkih i drugih grupa, koje su i bez protesta, spremne da ratuju protiv onih drugih i podrškom bošnjačkih intelektualca, čiji je osnovni stav da je za sve kriv dejtonski poredak, koji se mora promijeniti međunarodnom intervencijom. Srpsko-hrvatsko nepovjerenje je pojačano i strahom da bi masovna pobuna protiv svojih političara i vlasti mogla dovesti do promjena kojim bi se ugrozili njihovi nacionalni interesi, koji su za njih važniji od socijalnih i drugih interesa.

Pobuna građana u BiH nije mogla biti masovnija i uspješnija, jer nema platformu sa artikulisanim zahtjevima i ciljevima nezadovoljnih građana. Neozbiljno je pozvati i očekivati nezadovoljne građane na protestima iz jednog grada, kantona, entiteta ili države bez prethodne rasprave i utvrđivanja osnovnih zahtjeva, bez provjere volje institucija vlasti da ispune te zahtjeve, bez testiranja spremnosti građana da protestuju do ispunjavanja zahtjeva i bez poznatog i kredibilnog organizatora i vođstva protesta. Kada nemate platformu i poznatog organizatora protesta, otvara se prostor za destrukciju i manipulaciju. U svakom slučaju, najproblematičniji dio protesta su koordinirano i plansko učešće grupa koje su izvršile paljenje objekata institucija vlasti i uništavanje imovine drugog dana protesta, što ozbiljno kompromituje proteste i njihove ciljeve. Potpuno je legitimno protestvovati spontano ili nespontano, imati zahtjeve za rješavanje jednog, više ili svih problema i tražiti ostavke vlada, ali je neprihvatljivo i kriminalno paliti objekte u kojim su smještene institucije vlasti, uništavati imovinu i napadati predstavnike policije koji štite institucije i imovinu, izuzev ako to nije bio dio scenarija da se iznude ostavke kantonalnih vlada, kojih bez paljenja, uništavanja i druge destrukcije, ne bi bilo ili bi teško bile ostvarive. Posebno je razočaravajuća činjenica da protestanti nisu pokušali spriječiti ili osuditi ovakvo ponašanje i da traže da ne bude krivičnog progona, kao i da dio domaće javnosti i predstavnika međunarodne zajednice ima razumijevanja za paljenje, uništavanje i učinjenu štetu, iako je jasno da bi ovi protestanti bili likvidirani, da su umjesto državnog predsjedništva, pokušali zapaliti Bijelu kuću ili neku drugu instituciju. Takođe, organizovanje ad hoc plenuma građana, po uzoru na zborove građana iz prethodnog sistema, nakon protesta je iznuđeno i zakašnjelo, jer se trebalo desiti prije donošenja odluke o organizovanju protesta i ograničeno učešćem samo zainteresovanih koji su manji dio nezadovoljnih građana, deficitom kompeticije i zahtjevima koji se se odnose na rješavanje manjeg dijela problema, koji su posljedica sistemskih grešaka.

Mnogo povoda za manipulatore i manipulaciju dali su sami protesti: od nepostojanja artikulisanih zahtjeva i ciljeva, nepoznatog organizatora, neinformisanosti i uključenosti problematičnih likova i poruka do ciljanog paljenja i uništavanja objekata u kome su smještene kantonalne vlade i dvije političke partije, traženja ostavki kantonalnih i federalne vlade i nespremnosti da se institucionalno zaštite javni red, mir i imovina. Predstavnici RS manipulisali su ugroženošću ovog entiteta, a u suštini se radi o odvraćanju od masovnih protesta nezadovoljnih građana i ugroženošću režima, a ne RS, koja je najviše ugrožena od svojih neodgovornih, neuspješnih i korumpiranih vladajućih struktura. Značajnije bošnjačke partije ponašale su se kao da su one organizovale proteste, dajući podršku zahtjevima protestanata za rješavanje problema za čije postojanje su same odgovorne i optužujući jednu partiju za organizovanje protesta, čiji je lider, kao državni ministar bezbjednosti, pozivao policiju da ne štiti institucije i imovinu od piromana i pljačkaša. Predstavnici protestanata i njihovi zastupnici govorili su o spontanom i socijalnom karakteru protesta, iako je jasno da su ovi protesti imali organizaciju i koordinaciju, iste ili slične zahtjeve u svim gradovima, organizovane paljevine objekata institucija po istom sistemu, na više mjesta i u isto vrijeme i uključenost dijela nevladinih aktivista u fazu organizacije plenuma i definisanja zahtjeva. O protestima se govori kao o revoluciji i bosanskom ili bošnjačkom proljeću, što je očigledno i svjesno preuveličavanje, aluzija na arapsko proljeće, koje je bilo organizovano pod uticajem inostranih vlada sa ciljem promjene režima i realizacije neokolonijalnih interesa i postojanje sumnje da su i ovi protesti organizovani pod inostranim uticajem. Manipulacija protestima nastavlja se sa organizovanjem plenuma građana, kao nečeg vaninstitucionalnog, vansistemskog ili potencijalno sistemskog i čarobnog, koji bi trebali biti nešto iznad parlamenta sa izabranim zastupnicima i ekspertske vlade, sa nedovoljno ili olako definisanim rješenjima dijela problema i očekivanjima vidljivih rezultata do oktobarskih izbora i možda, aktivnost pred sazivanje neizbornog predstavničkog tijela, tipa antivladajućeg, antipartijskog ili antinacionalnog vijeća.

Protesti u BiH imaju svoju dobru i lošu stranu. Njihova dobra strana je zastrašivanje otuđenih, bahatih i bezosjećajnih vladajućih i partijskih struktura, koja bi za posljedicu mogla imati smanjenje njihove neodgovornosti i korumpiranosti i rješavanje dijela zahtjeva protestanata, ohrabrivanje nezadovoljnih građana na pobunu i plenumi građana, kao mogući oblik direktne demokratije, kojeg sistemski treba urediti, institucionalizovati i uvezavati sa institucijama predstavničke demokratije. Loša strana protesta građana je paljenje objekata institucija vlasti i uništavanje imovine, sa direktnom i indirektnom štetom većom od stotinu miliona KM koja neće biti nadoknađena, nepostojanje prethodno artikulisanih zahtjeva i drugi propusti koji su pogodovali manipulacijama i neuključivanju većeg dijela nezadovoljnih građana, fokusiranje na posljedice, a ne na sistemske uzroke problema, kompromitovanje protesta sa revolucionarnim dometom, moguće eksperimentisanje kreatora kriza, predizborno profitiranje srpskih i hrvatskih vladajućih partijskih struktura, kao i možda, nekih bošnjačkih partija i jačanje uloge međunarodne zajednice, zbog stvaranja haosa i bezvlašća.