Srbija na Istoku a možda i na Zapadu, ko će ga znati

Povezani članci

• Tko na tvrdoj stini povijest piša
• Laž je naša svetlost i naša tama
• CRVENI USTAŠE
• PROMOCIJA KAO ŠANSA I ANTIPROMOCIJA KAO ŠANSA
• Trideset godina poslije u BiH
• Intervju – Tomislav Jakić: U današnjoj Evropi više nema niti jednog državnika od formata

O važnom intervjuu Edvarda Josepha Slobodnoj Evropi. O tome zašto EU i SAD podilaze predsjedniku Srbije. O Vučićevim medijskim falangama i promociji jedne knjige. O posljedicama geopolitičke (ne)oprijedijeljenosti Srbije

 Piše: Nerzuk Ćurak

Prvog oktobra ove godine Radio Slobodna Evropa objavila je izvrstan intervju koji je sa Edvardom Josefom, predavačom na Univerzitetu Johns Hopkins u Washingtonu, vodio Dragan Štavljanin.

Edvard Joseph priznati je međunarodni ekspert za dinamiku balkanskog političkog i geopolitičkog konflikta, jedan od rijetkih internacionalaca čije su procjene, analize i sinteze relevantne na način da zbiljski mogu pomoći u kreiranju kvalitetne zapadne, prije svega američke politike, prema našoj regiji, upecanoj u mrežu različitih geostrateških interesa velikih igrača i lokalnih interesa malih balkanskih hominida.

Joseph je tokom ratnih ali i poratnih godina službovao u Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj, Kosovu i Makedoniji, dajući ne samo analitički, nego i praktičan, humanitarni doprinos okončanju i regulaciji konflikata koje je generirao režim Slobodana Miloševića. Sada, kao profesor Upravljanja konfliktima na prestižnom američkom univerzitetu i autor hvaljenih tekstova u najprestižnijim novinama i časopisima za međunarodnu politiku, Edvard Joseph nije bilo ko, već priznati intelektualni autoritet čija razmišljanja o Balkanu nadilaze gabarite jednog uistinu važnog intervjua i nude svojevrsni pledoaje za konačno okončanje balkanskih “drama suvereniteta”, jasnim lociranjem Srbije, odnosno Vučičevog nacionalističkog režima, kao ključne prepreke u procesu vesternizacije postjugoslovenskog geopolitičkog krajolika.

Sljedstveno tome, Joseph eksplicitno tvrdi da je Srbija, sa svojim mračnim mikroekspoziturama u Bosni i Hercegovini i na Kosovu, jedina država zapadnog Balkana koja ne prihvata zapadni poredak i čija navodna neutralnost nije ništa drugo nego sjedenje na ruskoj i kineskoj stolici, što je zorno potvrđeno tokom kosovsko-srpske krize o registarskim tablicama, kada je Vučić, “teatralnoj upotrebi tenkova” pridodao i ruskog ambasadora u Srbiji Aleksandra Bocan-Harčenka pa su, kako primjećuje Joseph, “širom Evrope ljudi mogli vidjeti sliku – čak i ako ne znaju mnogo o Balkanu – ruskog ambasadora pored najviših srpskih vojnih oficira. Vučić je time dokazao da Srbija pod njim uopšte nije nesvrstana, već da je prihvatila i slijedi vrijednosti i agendu Rusije i Kine.”

Drugim riječima, Vučićeva Srbija, de facto, promovira ruski i kineski model upravljanja, nadajući se da će, bez obzira na realitet, preveslati Zapad, novom, srpskom redakturom znamenite misli Abrahama Linkolna o varanju a koja u Vučićevoj izvedenici glasi: Možemo varati Moskvu i Peking samo neko vrijeme ali Evropsku Uniju i SAD možemo varati sve vrijeme.

Tri neuralgične tačke

Je li daleko od istine ovaj Vučićev poučak? Kada pogledamo gotovo majčinski odnos Angele Merkel i njene jaranice na čelu Evropske Unije Ursule von der Leyen prema autokratskom predsjedniku Srbije, ova figura o cjeloživotnom varanju dobija praktičan smisao, jer kada novi srpski vožd ide uz nos Briselu, otvoreno poručujući da je Moskva u njegovom srcu, “Zapad se i dalje pretvara da je stanje drugačije. Pogledajte opservacije predsjednice Evropske komisije Ursule fon der Lajen na sastanku sa Vučićem u četvrtak, ‘hvaleći korake koje Srbija preduzima u reformama i vladavini prava'”, pa da nam bude jasno zašto strategija Evropske Unije (postoji li to?) prema zapadnom Balkanu samo hrani autoritarizam, kult ličnosti, demokrature i državne uprave bliže orijentalno-azijskim despotijama nego liberalno-demokratskim državama s proceduralnim plaštom.

Bit će nam jasnije zašto je Bosna zavaljena i zašto će prije na vrbi roditi grožđe nego što će Bosna i Hercegovina postati država liberalne demokracije. Evropskoj Uniji važnija je stabilnost koju kontrolišu etnonacionalne autokrate, nego proizvodnja ključnih vrijednosti Evropske Unije u državi čiji su građani kažnjeni političkim sistemom koji im ne dozvoljava da budu građani i u kojoj, uz prećutno odobravanje ključnih zapadnih sila, arbitriraju i Vučić i Plenković i Kaligula (treba li objašnjenje ili znate da je ovo Zoki), kao da je Bosna i Hercegovina njihova kuća.

Za razliku od evropskih ali i američkih birokrata, koji su svih prethodnih godina nastojali riješiti balkansku krizu i njene dvije neuralgične tačke, Bosnu i Kosovo, kontinuiranim popuštanjem, prije svega, ekspanzivnom srpskom nacionalizmu, pa su takvom nojevskom politikom napravili i treću neuralgičnu tačku, Crnu Goru, Joseph lucidno primjećuje da je glavni uzrok problema u našoj regiji odbijanje Srbije da se opredijeli da li je na Zapadu ili Istoku, pa dodaje: “Jednostavno treba ukinuti benefite koje Srbija uživa odlažući da se izjasni. Ključni razlog za ovakvu njenu taktiku je Kosovo. Ona ne mora da se opredijeli sve dok je kosovsko pitanje neriješeno. Neko će reći da može da nastavi takvu politiku jer Rusija i druge zemlje neće priznati Kosovo. Međutim, rješenje ovog pitanja u velikoj mjeri zavisi od Zapada. Rusija, Kina i drugi tu ne mogu ništa da urade. Ako EU zauzme jedinstven stav, onda će čitava ova zamršena priča biti završena, jer će Kosovu biti otvoren put za članstvo u NATO-u.” Imaju li zapadni donositelji odluka uši za ove riječi, riječi čovjeka koji je godine proveo na terenu, posredujući “među zavađenim narodima”?

Politička ekvivalencija NATO udarima

Kao da smo se približili krajnjem vremenu, vremenu u kojemu se mora donijeti odluka koja će poništiti višedecenijsko glumljenje Beograda kako je prestonica Srbije srce geopolitičke neutralnosti. Vrijeme je da Zapad u potpunosti otkrije karte pa da građani Srbije kažu hoće li na Istok, majčici Rusiji, maćehi Kini, ili na Zapad, kao prijateljska, susjedna država Republike Kosovo i Bosne i Hercegovine (na njenom dugom povratku u Republiku). Čak sam uvjeren da bi davanje nekih aproksimativnih rokova Srbiji da se izjasni koju stranu sveta preferira, pomoglo svim zemljama postjugoslovenskog Balkana da nađu svoj put a i samoj Evropskoj Uniji da odustane od sramotnog pristajanja na Vučićeve patetične laži, samodopadno proglašavajući to pristajanje uspješnom eurounijskom politikom.

Može li Srbija bez evropskih integracija? Je li Vučićeva vlada uvjerena da se Srbija može ekonomski snažnije razviti bez briselske krave muzare? Ili su Vučićevi “doktori tkanja” uvjereni da mogu tkati mrežu spinova u koju će se (zbog neriješenog statusa Kosova) Evropljani svaki put upecati, popuštajući Beogradu u njegovoj strateškoj nakani da se ne opredijeli, a to znači da ostane rusko-kineski igrač? To su pitanja koja uskoro treba dovesti do odgovora, jer ako prolongiranje odgovora ostane glavna zapadna strategija za Srbiju, ona će ostati remetilački igrač zbog kojega ni Bosna, ni Kosovo, ni Crna Gora… ne mogu mirno spavati.

Čak se i u društvenoj ravni, unutar procesâ koje imenujemo kulturom i naukom, u Srbiji odigrava radikalna nacionalistička tabloidizacija i degradacija javnog uma koja zabrinjava a uzročno-posljedično povezana je u najvećoj mjeri s Kosovom, svodeći srpsko društvo na banalni nacionalizam i kulturni rasizam. Ispričat ću vam jednu priču, u prilog prethodnoj tvrdnji, a koja će još jednom naglasiti važnost kažnjavanja nacionalističke Srbije a ne stalnog povlađivanja spletkarošima koji bi i jare i pare (jadna Srbija, šta smo mi krivi, baš ne razumemo, pa mi nikakvo zlo nismo napravili).

Metaforički kazano, potrebna je politička ekvivalencija NATO udarima (npr. zahtjev za geopolitičko svrstavanje, zahtjev za stvarnim institucionalnim suočavanjem sa institucionalnim zločinima, prepuštanje Bosne i Hercegovine sebi, da se sama sobom bavi sobom, priznanje Kosova…), nužan je svojevrsni politički zemljotres koji će Srbiju izvući iz gliba samoiskonstruisane nevinosti. Srbiji je kao kruh nasušni potrebna epohalna misao Srđe Popovića (prezren a najveći) kao početak liberalne transformacije jednog naglašeno nasilnog patrijarhalnog društva: “Ovde je doživeo krah čitav jedan istorijski kulturni obrazac, patrijarhalan, epski, ksenofobičan, tradicionalistički, anahron, slep i gluv za drugog i za vreme u kome živi. Pokazalo se da je strategija ovog obrazca stvorenog još tokom nacionalnog oslobođenja u devetnaestom veku, sasvim nepodesno, u stvari katastrofalno kontraproduktivno sredstvo za rešavanje problema nacije danas, u ovom svetu.”

Ko da te čuje Veliki? Ovaj, što vlada Srbijom očinskim oblikom vladavine kao najgorim oblikom vladavine? I, ko ispašta? Moja Bosna, nevinost bez zaštite.

Da li je Riti išta jasno?

Evo priče. Prije nešto više od tri sedmice nazvala me vještica iz Eastwicka, Sonja Biserko, sa molbom da učestvujem u razgovoru o jednoj knjizi. Prethodno sam dobio knjigu i iako mi ime autorice ništa nije govorilo, pristao sam učestvovati jer me materija obrađena u toj naučnoj monografiji zanimala kao politologa. Naslov knjige je Ideja slobode i “samoopredeljenje” sa podnaslovom Borba oko slobode u međunarodnom diskursu XX i XXI veka. Autorica ovog zanimljivog rukopisa je Rita Augestad Knudsen, viši istraživač u Norveškom institutu za međunarodne poslove (NUPI), u Grupi za bezbjednost i odbranu, naučnica sa čijom akademskom karijerom i privatnim životom prethodno nisam bio upoznat, ali me tema samoopredjeljenja kao škakljivog pitanja u svakom pogledu snažno zanima pa sam s radošću i usredsređenošću pročitao ovaj rukopis kako bih mogao meritorno učestvovati u raspravi. Diskusija povodom objavljivanja knjige na srpskom jeziku vođena je u hibridnom režimu. Dio učesnika u Beogradu prisustvovao je uživo a dio posredstvom zoom platforme, među njima i autorica knjige, te još neki učesnici, među njima i ovaj koji piše.

Sama knjiga je čista teorijska rasprava o samoopredjeljenju, sa historijskim pregledom te teme i objašnjenim paradigmatičnim slučajevima, među kojima je Kosovo jedan od najpoznatijih i najbolje dokumentiranih slučajeva, pa je i poglavlje o međunarodnom procesu priznavanja Kosova urađeno kvalitetno, akademski korektno, znalački i objektivno, mada u ovom vrijednom rukopisu ima i manjkavih mjesta, što nije uticalo na moj generalno pozitivan dojam o autentičnoj i zanimljivoj knjizi. Ali, ne lezi vraže!

Budući da zbog akademskih obaveza nisam mogao ostati do kraja rasprave, uveče sam odlučio pogledati medijske izvještaje iz srpske novinske galaksije i ostao zatečen naslovima koji su sugerirali da su Sonja Biserko, autorica knjige i ostali učesnici rasprave izvršili neviđenu, prostačku intelektualnu agresiju na Srbiju! Svi ti upitnici iznad moje glave tražili su odgovor na razapinjanje kojemu smo bili izloženi mi, učesnici jednog benevolentnog skupa. I čitajući naslove, kako u tabloidima, tako i u nekim “ozbiljnim” medijima, tek tada, nekoliko sati nakon okončanja skupa, saznadoh “crnog labuda”, spoznah šta je taj događaj s nepredvidljivim posljedicama koji je Vučićeve medijske falange ubacio u petu brzinu a sami sadržaj knjige postao nebitan.

Autorica, Norvežanka Rita Augestad Knudsen supruga je kosovskog premijera Albina Kurtija!!! Na stranu što to nisam uopće znao (a i da sam znao to ni na koji način ne bi uticalo na moju odluku da govorim), ta informacija je zasjenila sav razgovor, sam meritum skupa je u medijskim izvještajima postao nevažan, džaba smo krečili, motaj kablove, to je ta Srbija opresije, netolerancije i kulturnog rasizma, čovječe, bračne vode određuju naučne dosege; kakav je to namjerni šamar Srbiji, sve je to urađeno u dosluhu s Kurtijem (!?), da, sad mi je konačno jasno da Happy televizija postoji, da je veoma gledana i da se zavjera protiv Srbije nastavlja. Evo nekih naslova: Neviđen skandal usred Beograda! Supruga Aljbina Kurtija promovisala svoju knjigu; Da je Kurti pročitao knjigu svoje supruge, drugačije bi radio; Skandal! Nećete verovati šta supruga Aljbina Kurtija radi usred Beograda dok on teroriše Srbe na KiM. Neverovatno da se ovako nešto dešava; Dok muž bije, ona drži “čas”: Usred Beograda održana promocija knjige Kurtijeve žene o samoopredeljenju; Kako to da samoopredeljenje ne važi samo za Srbe? Predsednik Vučić o knjizi supruge Aljbina Kurtija; Dok Kurti šalje Rosu na Srbe, u Beogradu promocija knjige njegove žene; SRS o promociji knjige Kurtijeve žene: Zabraniti otvoreno antisrpske NVO; Skandalozan događaj Helsinškog odbora za ljudska prava: Kurtijeva žena usred Beograda promoviše knjigu dok njen muž PREBIJA Srbe na Kosovu!

Uh! Ovi naslovi mučni su podsjetnik na beogradsku Politiku iz vremena kada su te vrhunske novine postale smeće kroz rubriku Odjeci i reagiranja, krajem osamdesetih i početkom devedesetih godina prošlog vijeka. Bila je to rubrika smrti, uvod u rat, laka konjica budućeg nasilja. U šta su uvod ovakvi naslovi? Ne znam. Samo znam da Srbija ovakvih naslova mora nestati, kako bi  neka četvrta, peta, liberalno-demokratska Srbija mogla nastati. Zato bi bilo više nego korisno da EU i SAD poslušaju Edvarda Josepha i zahtijevaju od Srbije da se opredijeli. Bolje da se pod pritiskom opredijeli, nego bez pritiska samoopredijeli. Jadna nam majka ako se samoopredijeli.