Zaustaviti zapošljavanje bez konkursa u javnom sektoru

Povezani članci

• PAMTIMO: 30 godina od zločina u Štrpcima
• Percepcija srpske elite dejtonske Bosne
• Rose Fistanić: Ne dajte uvale svog djetinjstva
• Murphy: BiH se pružila nova prilika, izmjene Izbornog zakona neće biti po svaku cijenu
• Stranke u BiH zarađuju milione od građana
• Momir Dejanović: O nezadovoljstvu, pobuni i prividu proljeća

Centri civilnih inicijativa (CCI) danas su u Banjaluci predstavili „Izvještaj o monitoringu imenovanja i zapošljavanja u javnom sektoru u Bosni i Hercegovini“, koji daje pregled regulative i prakse imenovanja i zapošljavanja u javnom sektoru, tokom 2016. godine.

Trenutno važeći propisi gotovo nikako ne štite principe nezavisne, objektivne i stručne provjere, te zapošljavanja i imenovanja najboljih kandidata u javnu upravu. Pitanje provođenja javnih konkursa prilikom zapošljavanja ostaje jedna od kritičnih tačaka u procesu zapošljavanja u javnoj upravi. Iako se jasno traži i Reformskom agendom da svi nivoi vlasti izrade nove zakone o državnim službenicima i zaposlenicima na principima reforme javne uprave, tokom 2016. godine ni država ni entiteti, a ni većina kantona to nisu učinili.

Praksa dodatno potvrđuje postojanje niza nedorečenosti i nepreciznosti, a u pojedinim slučajevima i suprotnosti propisa koji uređuju zapošljavanje u javnoj upravi. Nalazi monitoringa CCI-a, pokazuju da je proces zapošljavanja generalno vrlo netransparetan. Posmatrano kroz 4 kriterijuma (da se svi konkursi objavljuju na web stranicama organa koji zapošljava, da se objavljuju u dnevnim novinama, da su svi kritrijumi za ocjenjivanje na konkursu dostupni kandidatima, kao i da se sastavi komisija objave tokom faze raspisivanja konkursa) došlo se do zaključka da trenutni indeks transparentnosti procesa zapošljavanja iznosi 32 (na skali od 0 do 100).

Najlošija praksa je primjećena kod dostupnosti kriterijuma za ocjenjivanje kandidata, koji su na nivou institucija BiH bili poznati tek u nešto više od polovine javnih konkursa, na nivou FBiH u jednoj trećini, a na nivou RS u tek jednoj petini slučajeva. Takođe, sastav komisija koje ocjenjuju kandidate ni u jednom slučaju u posmatranom periodu, na nivou BiH i FBiH nije bio poznat, dok je u RS-u samo u 14% slučajeva unaprijed bio poznat sastav komisija.

Uprkos činjenici o alarmantnoj potrebi smanjenja broja uposlenih u javnom sektoru, uzimajući u obzir pritiske MMF-a i drugih međunarodnih institucija, racionalizacije javnog sektora tokom prošle godine nije bilo. Rezultati monitoringa imenovanja i zapošljavanja pokazali su da je u čak 75% anketiranih organa javne uprave i javnih preduzeća bilo novog zapošljavanja – od toga na nivou BiH u 81%, u RSu 84%, a u FBIH 62% slučaja.

„U nedostatku jasno utvrđenih procedura i kriterijuma za imenovanje i zapošljavanje unutar javne uprave, odnosno javnih ustanova, preduzeća i drugih javnih subjekata, svi javni resursi veoma lako postaju plijen izvršne vlasti. Ovakvo stanje odgovara vladajućoj strukturi, jer tokom 2016. godine nije došlo do značajnije promjene regulative koja uređuje ovu oblast, a stranački kadrovi i dalje su u prvom redu pri imenovanjima i zapošljavanju u javnom sektoru. Javna preduzeća i javne ustanove, imaju veoma veliki udio u javnim prihodima i rashodima, u broju zaposlenih, te je njihov značaj izuzetan. Propisi koji uređuju način imenovanja upravljačkih i rukovodnih kadrova, kao i zapošljavanje, mnogo su neprecizniji od propisa koji uređuju rad državne službe. Ne postoje mehanizmi koji bi obezbijedili da se imenuju i zapošljavaju najbolji kandidati u javnim preduzećima, pa je ovo slijedeći veliki test naših vlasti u provedbi Reformske agende“ – rekao je Adis Arapović, program menadžer CCI-a na današnjem predstavljanju izvještaja.

Dodatno se broj zaposlenih povećava i kroz angažovanje po osnovu ugovora o djelu. Na nivou BiH u 75% javnih institucija i preduzeća bilo je angažovanje dodatnog osoblja po osnovu ugovora o djelu, na nivou Federacije BiH taj procenat je 65%, dok je u Republici Srpskoj 72% njih vršilo angažovanje po osnovu ugovora o djelu.

Tokom monitoring perioda identifikovano je i mnoštvo institucija i javnih preduzeća gdje su imenovana i zapošljavana lica kojima su stranačke funkcije direktno pomogle na putu do upravljačkih i rukovodnih pozicija. Neki od tih lica su prije karijera direktora (ili člana upravnog odbora) bili stranački kandidati na lokalnim i opštim izborima, a drugi čak i danas imaju aktivnu funkciju u stranci (članovi opštinskih, gradskih, pa i glavnih organa stranaka). Nema stranke, koja je bila na vlasti u BiH, da je ostala imuna na ovu negativnu praksu političkih nominacija za nepolitičke funkcije.

Zbog svega navedenog, neophodno je u što skorijem periodu izmijeniti ili donijeti nove Zakon o državnoj/javnoj službi na svim nivoima u skladu sa SIGMA principima reforme javne uprave, te detaljnije urediti konkursnu proceduru kako bi se osiguralo da posao u javnoj upravi dobijaju najbolji kandidati.