Ogromno previranje

Izdvajamo

• Doduše, sasvim veliki prasak i izbijanje stanja sličnog građanskom ratu izostalo je 5. septembra – nasuprot bojazni mnogih posmatrača. Aktuelni razvoj u Crnoj Gori ipak jasno ukazuje na potencijal nasilja nacionalističkih konflikata u jugoistočnoj Evropi. Slike gorućih barikada, teško naoružanih policijskih snaga i razjarenih ljudi izazivaju kod mnogih ljudi sjećanje na eksploziju nasilja na Balkanu u 1990-im godinama.

Povezani članci

• Kerume, budi originalan, digni kipčinu Darwina!
• BALENOVIĆ: U HRVATSKOJ NOVAC OSLOBAĐA!
• Dragan Čović i zastupnici HDZ-a glasali protiv zakona o zabrani negiranja genocida
• Kandidata, pedeset hiljada – ostali ne znaju za koga će glasati
• Aleksandar Stanković: Stigli Jugoslaveni, što nam je činiti?
• Poziv ministrima EU da uvedu sankcije Dodiku i drugima odgovornim za kršenje Daytonskog mirovnog sporazuma

Foto: DPA – Nema svečanog raspoloženja

Sukobi u Crnoj Gori prilikom ustoličenja mitropolita Joanikija pokazuju kako jako religija i nacionalizam cijepaju društvo.

Piše:Max Brändle  – ipg-journal.de – 13.09.2021.

Preveo i uredio: Ešref Zaimbegović

Sa preuzimanjem dužnosti čelnika Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori zaoštrio se nacionalistički konflikt srpskog dijela stanovništva sa crnogorskim građanskim snagama. Povodom ustoličenja mitropolita Joanikija 5. septembra došlo je do nereda i nasilnih protesta. Pristupne puteve u stari rezidencijalni grad Cetinje u Crnoj Gori, simbol neovisnosti jadranske države sa 650 000 stanovnika, demonstranti su blokirali barikadama. Tako je za dolazak mitropolita koji se trebao ustoličiti i patrijarha Srpske pravoslavne crkve Porfirija bila neophodna vojno-policijska akcija sa teško naoružanim snagama i upotrebom helikoptera, kao da se radilo o antiterorističkoj akciji.

Budući da su protestni skupovi u Cetinju tog dana bili zabranjeni, policija je okupljene demonstrante držala u šahu sa suzavcem. Svečano raspoloženje pri ustoličenju mitropolita na ovaj način sigurno da nije moglo nastati. Puno više jasno se pokazalo kako religija i nacionalizam cijepaju društvo u Crnoj Gori i koliki potencijal nasilja tamo vrije.

Demokratska partija socijalista (DPS), kao partija nasljednica Saveza komunista Crne Gore, u velikoj mjeri je uticala na dešavanja u zemlji. Njihova nadmoć prvi put je dovedena u pitanje na parlamentarnim izborima u avgustu 2020. Koalicija srpskih nacionalista (Demokratski front), umjerenijih prosrpskih snaga (Demokratska partija) i jedne male, proevropske, zeleno nadahnute partije (URA) mogla je ostvariti većinu protiv DPS i preuzeti poslove vlade. Već godinu ova nekonzistentna koalicija prebacuje od jedne do druge krize.

Jedina poveznica ovih nejednakih snaga je njihova opozicija ka DPS i njenom predsjedniku Mili Đikanoviću, koji kao predsjednik države i dalje ostaje značajan protivnik. Već na parlamentarnim izborima uloga Srpske paravoslavne crkve bila je centralna; Đukanovićev DPS je pokušao položaj Srpske pravoslavne crkve i njene imovine zakonski nanovo regulisati da bi ograničio njenu moć. Otpor ovom pokušaju međutim mobilisao je puno više njegove protivnike i konačno omogućio promjenu vlade.

Polarizacija između Crnogoraca i Srba otvara se stalno na ulozi Srpske pravoslavne crkve.

Pandemija korone teško je pogodila Crnu Goru. To je u zemlji koja je u velikom djelu ovisna od prihoda od turizma ostavilo gospodarski posebno teške tragove. Nakon jednog pada novih infekcija ovoga ljeta tjedni indikatoru su se sa 31. augustom opet popeli na 702. Tek 30 posto stanovništva je potpuno vakcinisano. Infekcija korone odnijela je 7. oktobra 2020. dotadašnjeg mitropolita Amfilohija. Prilikom izlaganja tijela i sahrane nije se vodilo računa o specijalnim mjerama zaštite od virusa tako da se tadašnji patrijarh Srpske pravoslavne crkve Irinej također zarazio i nešto kasnije, 20. novembra 2020. preminuo.

Izbor dva nova čelnika crkve dao je srpskom državnom vodstvu predsjednika Aleksandra Vučića priliku da postave ljude iz crkve koji dijele i podržavaju njihovu agendu „srpskog svijeta“. Uticaj srpske države treba pritom da se proširi izvan granica republike Srbije na sve oblasti gdje žive Srbi. Posebno se to tiče Republike Srpske u Bosni i Hercegovini i također Crne Gore. Koncept “srpskog svijeta” služi iskazivanju srpskog nacionalizma koji je 1990-ih godina bio jedna od pokretačkih snaga u krvavom raspadu Jugoslavije.

Crna Gora se u referendumu tek 2006. proglasila neovisnom od Srbije. Saglasnost za samostalnost ispala je međutim sa 55,5 posto prilično tijesna; mnogi građani Crne Gore očigledno se manje osjećaju Crnogorcima, a više Srbima. Polarizacija između Crnogoraca i Srba otvara se stalno na ulozi Srpske pravoslavne crkve. Od podjele društva uzduž ovih religioznih i nacionalističkih linija mogu u prvom redu profitirati prosrpske snage u Crnoj Gori.

Međutim, crnogorske građanske snage izgleda da su trenutno više zainteresovane za zaoštravanje konflikta. Tako se mora Srpskoj pravoslavnoj crkvi predbaciti što je sa starom crnogorskom prijestolnicom Cetinjem izabrala za ustoličenje mjesto puno simbola. Ali i DPS predsjednika Đukanovića malo je doprinijela smirenju situacije već je konflikt dodatno podgrijala. Nije bilo snaga koje bi smirivale stanje. Proevropska partija URA, koja učestvuje u vladi, imala je u prošlosti uvijek zadatak da vrši smirujući uticaj na radikalnije elemente u vladajućoj koaliciji. Ali ovaj put ni URA nije doprinijela razumijevanju, nego je okrivljujući demonstrante više doprinijela polarizaciji.

Insceniranje destruktivne političke priče raspaljuje emocije u jugoistočnoj Evropi znatno jače nego trezvena agenda pristupnog procesa EU.

Doduše, veliki prasak i izbijanje stanja sličnog građanskom ratu izostalo je 5. septembra – nasuprot bojazni mnogih posmatrača. Aktuelni razvoj u Crnoj Gori ipak jasno ukazuje na potencijal nasilja nacionalističkih konflikata u jugoistočnoj Evropi. Slike gorućih barikada, teško naoružanih policijskih snaga i razjarenih ljudi izazivaju kod mnogih ljudi sjećanje na eksploziju nasilja na Balkanu u 1990-im godinama.

Sve ovo odvraća pažnju od drugih pozornica političkih sukoba. Kako Srbija tako i Crna Gora nalaze se već godinama u postupku pristupa EU. Pravna država, borba protiv korupcije, sloboda medija i jačanje demokratskih institucija su centralne tačke sukoba i suviše sporog procesa reformi. Insceniranje destruktivnih političkih priča, nacionalizam i patriotizam pale emocije u jugoistočnoj Evropi znatno jače nego trezvena agenda procesa pristupa EU.

Dr. Max Brändle vodi biro zaklade Friedrich Ebert u Beogradu. Prije toga bio je rukovodilac biroa zaklade u Hrvatskoj.