ENG
Utopija T. Mora i T. Kampanele
Autor/ica
Povezani članci
Veliki engleski humanista Tomas Mor stekao je besmrtnu slavu svojim reljefnim opisima prvih okrutnih postupaka buržoazije tzv prvobitne akumulacije kapitala – tog svirepog načina bogađenja. Tomas Mor je osim tih analiza postao i začetnik novih teorija o utopiji.
Genijalnoj njegovoj pronicljivosti nije umakla ni istorijska činjenica nasilja, ni pobuda neusahle žeđi za profitom, ni duboki uzroci svih društvenih zala u privatnoj svojini nad sredstvima za proizvodnju. Na bazi tih svojih zaključaka, on je izgradio Utopiju budućeg svetskog poretka, čudnu, neočekivano protivrečnu i istovremeno snažnu kritiku kompromisa između feudalaca i buržoazije . Odraz tog kompromisa je težak položaj seljaka. Kakva su bila ta nedela najbolje nam kazuje Morus, hroničar ovog vremena, kada kaže: ”Oni (feudalci) ne puštaju nijedan komadić zemlje, da se obrađuje, već se sve zadržava za pašu. Obaraju kuće, ruše sela…..pretvraraju naselje u pustinje”.
Protest – čovečan, argumentisan, konsekvensan – protiv zločinačkog bogaćenja platio je Mor plemenitom žrtvom svog života. On spada u najbrojnije pisce u razotkrivanju i raskrinkavanju svih posledica krvavih zakona. Glavna ideja Utopije Tomasa Mora jeste da je privatna svojina uzrok svih zala i zato u njegovom zamišljenom društvu nema privatne svojine. Ali se Mor nije zadržao na nekom sanjarenju, već pokazuje izvanredan smisao da predstavi društvo na realnoj osnovi. On je izrično, sistematski obradio proizvodnju kao srž budućeg društva. Divne su i njegove ideje o slobodi ishrane, a posebno su značajne o radu koje dobivaju boju etičkih upustava pa se njegova Utopija u ovom svetlu zasniva na kritici dokoličarstva parazita feudalnog društva. Kao protivtežu dokolici plemića, Mor je suprostavio obaveze budućih građana da rade i oslobođenje od fizičkog rada naučnika i društveno odgovornih lica. Mor smatra da je porodica osnovna ćelija organizacije proizvodnje, skup porodica sačinjava gradsku proizvođačku celinu sa specijalnim rukovodećim organom.
Mor je ostao usamljen, ne usamljen zato što nije imao brojnih sledbenika, on je ostao usamljen zato što je ostao nenadmašan u svojim utopističkim snovima.
Sa druge strane Grad sunca Tomaza Kampanele umesto da spaljuje sve staro i duboko zrači kroz tminu sunčanim zracima, znatno bleđa, manje principijelna utopija od genijalne Utopije Mora. Socijalno-psihološki momenat sigurno je odigrao značajnu ulogu: život Kampanele, dugogodišnjeg robijaša. Ali, ipak, preovlađuje bez ikakve sumnje izdanci njegovog osnovnog pogleda kroz čitavo delo: privatna svojina jeste uzrok svih nesreća ljudi. To je i Morova osnovna ideja. To je osnovna ideja svih utopija, svih utopista. Ali su rešenja idealizovana, lišena istorijske podloge. Utopističke misli baziraju se, sa jedne strane, na oštroj kritici postojećeg društvenog sistema. S druge strane, one su prodorne, jer osvetljavaju mračne dubine i jazbine ugnjetavanja zbog ”klasnih interesa vlastodržaca i eksploatatora”. S treće strane, utopističke ideje deluju indirektno konstruktivno time što razjedaju stare poretke i direktno konstruktivno, zato što predviđaju ishod modernog čovečanstva.
Autor/ica
