ISTRAGA U ROBNIM REZERVAMA RS: Gdje je završila pomoć namijenjena poplavljenom stanovništvu?

Već nekoliko mjeseci državna Agencija za istrage i zaštitu (SIPA) po nalogu Tužilaštva BiH provjerava poslovanje Robnih rezervi Republike Srpske. Iz Robnih rezervi izuzima se poslovna dokumentacija, ispituju se sve nabavke roba, kao i dug od oko milion maraka za neuplaćeni PDV, koji iznosi oko osam miliona KM.

Tužilaštvo se bavi i nestankom raznih vrsta roba iz Robnih rezervi, koje su, po svemu sudeći, bila velika praonica novca.
Provjere se posebno odnose na period kada je direktor ovog javnog preduzeća bio Radovan Samardžija, koji je sa te funkcije smijenjen krajem aprila 2013. godine. Njega je naslijedio Dragan Vučković, ali je Vlada RS nedavno odlučila da ga smijeni i na njegovo mjesto postavi Dragana  Prodanovića.

KOME JE DOSTAVLJENA POMOĆ

Robne rezerve Republike Srpske trebalo je da budu ključna institucija za pomoć stanovništvu poplavljenom u majskim poplavama prošle godine. Međutim, umjesto brige za unesrećeno stanovništvo, čelnici Robnih rezervi više su vodili računa o tome kako da preskoče zakonom propisane procedure za nabavku roba i da postignu “dilove” o isporuci određenih proizvoda sa povlaštenim dobavljačima.

Za vrijeme prošlogodišnjih poplava Robne rezerve su u svojim skladištima raspolagale određenom robom, kao i proizvodima koje su dobili u vidu donacija. Najviše proizvoda je nabavljeno od banjalučkog preduzeća “Venera”.

Međutim, prilikom distribucije roba (flaširana voda, mlijeko, paštete, mesni naresci, sanitarni materija) ugroženom stanovništvu nije se vodilo računa o tome da se obezbijedi validna dokumentacija o isporučenoj robi. Preciznije, ne postoje pisani dokumentovani dokazi da je roba zaista distribusana za potrebe popljavljenog stanovništva, osim što je to navedeno o Izvještaju o radu Robnih rezervi u period od 15. do 31. maja 2014. godine.

Posebna kontrola rada ovog preduzeća pokazala je da u pojedinim slučajevima Robne rezerve nije bilo otpremnica o dostavi robe, a da u slučejevima gdje je bila napisana otpremnica, taj dokument nije bio valjano popunjen (ne zna se ko je primio robu, ili nema potpisa o preuzimanju roba, ili je taj potpis nečitak).

Kontrola je utvrdila da je u veoma malo slučajeva roba dostavljanja opštinskim Kriznim štabovima, koji su, prema Zakonu o spašavanju i postupanju u vanrednim situacijama, jedini bili nadležni za preuzimanje roba iz Robnih rezervi.

Umjesto opštinskih Kriznih štabova, robu namijenjenu ugroženom stanovništvu su preuzimale razne osobe ili neformalne organizacije, koje za to nisu bile niti ovlaštene niti nadležne. U zvaničnim izvještajima Robnih rezervi navedeno je da su robe dostavljane poplavljenim opštinama, ali nijednu otpremnicu nisu ovjerile ovlaštene osobe opština u koje je pomoć dostavljana.

Problem nije bio samo u raspodjeli pomoći, već i u nabavci roba. Veći dio prehrambenih proizvoda Robne rezerve su u tom period nabavljale direktno od veletrgovaca, a ne od proizvođača, što je, samo po sebi, poskupilo cijenu nabavke.

Doduše, Robne rezerve su formalno dobile dozvolu Vlade RS za ovakvu vrstu nabavki, ali je notorno da su najveći dobavljači u vrijeme poplava bile firme sa kojima su Robne rezerve odranije imale razvijene poslove.

Oni su u tom periodu kamionima dovozili robu ispred skladišta Robnih rezervi sa unaprijed ispostavljenim fakturama, a naknadno je sve formalno pokrivano kroz postupak javne nabavke (pregovarački postupak bez objave obavještenja). Te aktivnosti su, prema saznanjima Žurnala, koordinisane iz Ministarstva finansija RS, lično preko savjetnika ministra, koji ima veze sa privatnom firmom “Venera”.

Robne rezerve su po nalogu Vlade RS robu nabavljale od različitih preduzeća, na odloženo plaćanje, jer ovo preduzeće u svom budžetu nema sredstva za ove namjene. Nakon svega, postavlja se pitanje načina na koji su Robne rezerve birale firme od kojih će nabavljati robe, odnosno da li je postupak javnih nabavki bio zakonit, potom stvarnih cijena nabavljene robe, cjelishodnosti takvih nabavki, posredničke uloge Robnih rezervi u postupku nabavke roba i modusa plaćanja nabavljenih proizvoda.

PRAŽNJENJE “VENERINIH” SKLADIŠTA

U toku majskih poplava Robne rezerve su od firme “Venera” nabavile roba u vrijednosti od 319.620,74 KM, od banjalučkog preduzeća “Zoki” 59.414,01 KM, dok obaveze prema “Vitinki” iz Kozluka iznose 8.322,91 KM. Od prnjavorskog “Metaleksa” nabaljeno je roba u vrijednosti od 1.472,30 KM, dok obaveze prema “Mlinpeku” iz Prnjavora za isporučeni hljeb poplavljenim područjima iznose 12.051 maraka. Obaveze Robnih rezervi prema banjalučkoj firmi “Milak” iznose 4. 285,71 KM.

Ukupne obaveze Robnih rezervi prema dobavljačima, nastale u vrijeme prošlogodišnjih poplava, iznose 405.166, 60 maraka.

Pošto Robne rezerve nemaju novca, pribjeglo se finansijskoj akrobatici, pa je Vlada RS odlučila da novac za izmirenje ovih obaveza obezbijedi sa računa posebnih namjena za pomoć poplavljenim područjima.

Vlada RS je donijela zaključak broj 04/-012-2-2006/14 od 10. septembra 2014. godine kojim se zadužuju Ministarstvo finansija da sa računa posebnih namjena za pomoć poplavljenimn područjima u RS JP Robne rezerve RS doznači iznos od 405.166,60 KM u cilju plaćanja roba robnih rezervi, koje su po osnovu Olduke Vlade RS borij 04/1-012-2-1043/14 od 15. maja 2014. godine nabavljene od različitih dobavljača u periodu od 15. maja do 19. maja 2014. godine.

Svim navedenim firmama, roba je plaćena sa računa posebnih namjena za pomoć poplavljenim područjima. U vladinom zaključku je navedeno da će Robne rezerve taj novac vratiti na račun posebnih namjena kada realizuije kredit kod Svjetske banke. Problem je što je taj kredit na dugom štapu i što od njega, po svemu sudeći, neće biti ništa, jer su Robne rezerve prezadužene, nisu solventne i ne mogu da dobiju pozitivno mišljenje Svjetske banke za kreditno zaduženje. Riječju, Svjetska banka neće odobriti kredi Robnim rezervama, a one neće vratiti novac na račun posebnih namjena.

Radi se o računu koji je Vlada RS otvorila u vrijeme prošlogodišnjih poplava, na koji su građani i firme uplaćivali novac za pomioć ugroženom stanovništvu (pozivom na određeni telefonski broj ili direktnom uplatom). Taj račun dio je budžetskog sistema, a prema Zakonu o budžetskom sistemu zabranjeno je da se sredstva budžeta troše za plaćanje materijalnih troškova rada nekog javnog preduzeća, u šta, nema sumnje, spadaju i obaveze Robnih rezervi prema dobavljačima.

Ukratko, Robne rezerve su robe nabavljale od firmi sa kojima su odranije imale razvijene poslove, za te nabavke nisu imale novac, pa je uskočila Vlada RS i odlučila da se dobavljačiu namire isplatom sa računa koji su punili donatori (građani i firme), bez ikakve šanse da taj novac bude vraćen.
Pri tome, Robne rezerve su potpuno neracionalno nabavljale određene robe. Tako su od povlaštene “Venere” nabavili 206.000 litara flaširane vode, a oko 19.000 litara od proizvođača u BiH, mada je “Venerina” voda bila značajno skuplja.

Simptomatično je da su Robne rezerve nabavljale određene robe (brašno, mlijeko, paštete), koje su već imale na zalihama kada su poplave počele. Ti proizvodi takođe su nabavljani od “Venere”. Tako su Robne rezerve za vrijeme poplava, umjesto svojih zaliha, praznile skladišta “Venere”, a sve pod geslom pomoći poplavljenom stanovništvu.

Nema sumnje da su Robne rezerve godinama sistematski uništavane, ali do sada još niko nije odgovarao za slom ovog javnog preduzeća. Preko Robnih rezervi su se odrađivali višemilionski poslovi, čime je ovo preduzeće dovedeno na rub propasti, sa dugom većim od 30 miliona maraka.

Mnogo je onih koji potražuju novac od Robnih rezervi: Rafinerija nafte Brod 8.000.000 KM, dug prema eskro računu iznosi 15 miliona maraka za nabavku đubriva u 2012. godini, dug prema dobavljačima iznosi 1,5 milion KM, 2,6 miliona maraka iznosi dug prema banjalučkoj firmi “VST TREND” (po osnovu presude Suda BiH za naknadu štete u poslu nabavke đubriva), UIO potražuje osam miliona maraka….